मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड योजना 2023 मराठी | Soil Health Card Scheme: लाभ, ऑनलाइन अर्ज संपूर्ण माहिती

Soil Health Card Scheme 2023 In Marathi | मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड योजना 2023 संपूर्ण माहिती | मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड योजना (SHC) काय आहे? | मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड योजना लाभ, ऑनलाइन अर्ज | Mrida Swasthya Card Yojana

आपल्या जीडीपीमध्ये शेतीचा वाटा सुमारे 1/6वा आहे, आणि आपल्या लोकसंख्येचा एक मोठा भाग त्यांच्या उपजीविकेसाठी त्यावर अवलंबून आहे. मातीचे आरोग्य बिघडणे हा चिंतेचा विषय बनला असून त्यामुळे कृषी संसाधनांचा योग्य वापर होत नाही. खतांचा असंतुलित वापर, सेंद्रिय पदार्थांचा कमी वापर आणि वर्षानुवर्षे कमी झालेल्या पोषक घटकांची पुनर्स्थित न केल्यामुळे देशाच्या काही भागांमध्ये पोषक तत्वांची कमतरता आणि जमिनीची सुपीकता कमी झाली आहे. नियमित अंतराने मातीच्या आरोग्याचे मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे, जेणेकरुन शेतकरी जमिनीत आधीपासूनच असलेल्या पोषक तत्वांचा फायदा घेत आवश्यक पोषक तत्वांचा वापर सुनिश्चित करू शकतील.

सरकारने एक योजना सुरू केली आहे, ज्याअंतर्गत सर्व शेतकऱ्यांना मिशनच्या स्वरूपात मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड दिले जातील. हे कार्ड शेतीसाठी आवश्यक असलेल्या पोषण/खतांबाबत पीकनिहाय शिफारसी करेल जेणेकरून शेतकरी योग्य निविष्ठांचा वापर करून उत्पादकता वाढवू शकतील. केंद्र सरकार शेतकऱ्यांना मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड देण्यासाठी मृदा परीक्षण प्रयोगशाळा स्थापन करण्यासाठी राज्य सरकारांना मदत करते. मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड जारी करण्यासाठी गावांचे सरासरी मृदा स्‍वास्‍थ्‍य निश्चित करण्यासाठी राज्य सरकारे नाविन्यपूर्ण पद्धतींचा अवलंब करत आहेत, ज्यामध्ये माती परीक्षणासाठी कृषी विद्यार्थी, स्वयंसेवी संस्था आणि खाजगी क्षेत्राचा समावेश आहे.

{tocify} $title={Table of Contents}

मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड योजना 2023 संपूर्ण माहिती मराठी

मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्डचा वापर जमिनीच्या सध्याच्या आरोग्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी केला जातो. काही काळ वापरल्यानंतर जमिनीच्या आरोग्यावर परिणाम होत असल्याने जमिनीच्या आरोग्यात होणारे बदल या कार्डाद्वारे कळतात. मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्डमध्ये मृदा स्‍वास्‍थ्‍य निर्देशक आणि संबंधित शब्दावलीचा तपशील असतो. हे निर्देशक शेतकऱ्यांच्या व्यावहारिक अनुभवांवर आणि स्थानिक नैसर्गिक संसाधनांच्या ज्ञानावर आधारित आहेत. या कार्डमध्ये मातीच्या आरोग्य निर्देशकांचे तपशील आहेत ज्यांचे मूल्यांकन तांत्रिक किंवा प्रयोगशाळेच्या उपकरणांच्या मदतीशिवाय करता येते.

मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. किंबहुना जास्त खतांच्या वापरामुळे जमिनीचे आरोग्य बिघडते तेव्हा उत्पादनावर परिणाम होतो. अशा परिस्थितीत माहितीच्या अभावामुळे शेतकरी जमिनीची सुपीकता वाढवण्यासाठी नायट्रोजनचा अधिक वापर करू लागतात. त्यामुळे त्यांच्या पिकांच्या गुणवत्तेवर परिणाम होतो. अशा स्थितीत मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड शेतकऱ्यांकडे असल्यास त्यांच्या शेतातील जमिनीत कोणत्या पोषक तत्वांची कमतरता आहे हे त्यांना कळू शकेल. जे तो काढू शकतो आणि उत्पादन सुधारू शकतो.

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना

मृदा स्वास्थ्य कार्ड (SHC) योजना हा भारत सरकारचा एक उपक्रम आहे जो कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्रालयाच्या अंतर्गत कृषी आणि सहकार विभागाने चालविला आहे.
मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेचा उद्देश प्रत्येक शेतकऱ्याला त्यांच्या शेत जमिनीचा दर्जा देणे आणि त्यांना खतांच्या डोसबद्दल सल्ला देणे तसेच मातीचे आरोग्य दीर्घकाळ टिकवून ठेवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या माती सुधारणांचा उपयोग करणे यासाठी आहे.
ही योजना सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये लागू केली जात आहे.
मृदा आरोग्य कार्ड SHC योजना राज्य सरकारांद्वारे दर तीन वर्षांतून एकदा मातीच्या रचनेचे विश्लेषण करण्याची तरतूद करते जेणेकरून मातीची पोषक द्रव्ये सुधारण्यासाठी उपायात्मक पावले उचलता येतील.

प्रधानमंत्री योजना 2023 लिस्ट

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना 2023 Highlights

योजना	मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना
व्दारा सुरु	माननीय प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी
अधिकृत वेबसाईट	https://soilhealth.dac.gov.in/
लाभार्थी	देशातील शेतकरी
विभाग	कृषी आणि शेतकरी कल्याण मंत्रालय
उद्देश्य	मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेचा उद्देश प्रत्येक शेतकऱ्याला त्यांच्या जमिनीचा दर्जा देणे आणि त्यांना खतांच्या डोसबद्दल सल्ला देणे तसेच मातीचे आरोग्य दीर्घकाळ टिकवून ठेवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या माती सुधारणांचा उपयोग करणे यासाठी आहे.
अर्ज करण्याची पद्धत	ऑनलाईन
लाभ	शेत जमिनी संबंधित संपूर्ण माहिती आणि मार्गदर्शन
योजना आरंभ	सन 2015
श्रेणी	केंद्र सरकारी योजना
वर्ष	2023

स्वच्छ सर्वेक्षण

मृदा आरोग्य कार्ड योजनेबद्दल

पंतप्रधानांनी “स्वस्थ धरा खेत हरा” असा शब्दप्रयोग केला. या कार्यक्रमासाठी - स्वस्थ पृथ्वी, ग्रीन फार्म. "वंदे मातरम" गाण्याचे आवाहन करताना त्यांनी असा दावा केला की मातीची मशागत करणे ही खऱ्या अर्थाने "सुजलाम, सुफलाम" अशी जागा निर्माण करण्याची गुरुकिल्ली आहे. पीएम मोदींच्या मते मृदा स्वास्थ्य कार्ड कार्यक्रम हे उद्दिष्ट साध्य करण्याच्या दिशेने एक पाऊल आहे.

देशातील सर्व शेतकऱ्यांना मृदा स्वास्थ्य कार्ड जारी करण्यात राज्य सरकारांना मदत करण्यासाठी ही योजना सुरू करण्यात आली आहे. मृदा स्वास्थ्य कार्ड शेतकर्‍यांना त्यांच्या जमिनीतील पोषक तत्वांची माहिती तसेच जमिनीचे आरोग्य आणि सुपीकता सुधारण्यासाठी लागू करावयाच्या पोषक तत्वांच्या योग्य डोसच्या शिफारशी प्रदान करते. 2015 हे मृदा आंतरराष्ट्रीय वर्ष म्हणून चिन्हांकित केले आहे, आणि त्याच वर्षी, हा अभिनव उपक्रम सुरु झाला.

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना 2023

ही भारत सरकारने सुरू केलेली योजना आहे ज्यामध्ये राज्य सरकारांचाही समावेश करण्यात आला आहे. या योजनेत एकूण खर्चाच्या 75 टक्के केंद्र सरकार आणि 25 टक्के राज्य सरकार उचलणार आहे. तुम्हाला सांगायचे म्हणजे असे कि मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना "स्वस्थ पृथ्वी, हरित शेती" च्या आदर्शावर काम करेल. या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना मृदा स्वास्थ्य कार्ड बनविण्यात येणार आहे. ज्याचे दर तीन वर्षांनी नूतनीकरण करावे लागते. आणि या कार्डच्या आधारे सर्व शेतकरी या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात. केंद्र सरकारचे मृदा स्वास्थ्य कार्ड शेतकऱ्यांना दर 3 वर्षांनी दिले जाईल. हे कार्ड शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेताच्या गुणवत्तेनुसार 3 वर्षांसाठी 1 वेळा दिले जाईल. या योजनेनुसार, 3 वर्षांत भारतातील सुमारे 14 कोटी शेतकऱ्यांना हे कार्ड जारी करण्याचे सरकारचे उद्दिष्ट आहे (भारतातील सुमारे 14 कोटी शेतकऱ्यांना हे कार्ड जारी करण्याचे उद्दिष्ट आहे.) या मृदा स्वास्थ्य कार्डमध्ये शेतासाठी पोषण/खते सांगितली जातील. मृदा आरोग्य कार्ड हे एक रिपोर्ट कार्ड आहे ज्यामध्ये मातीच्या गुणधर्मांबद्दल महत्वाची माहिती दिली जाईल.

मृदा स्वास्थ्य कार्डमध्ये नोंद केलेली माहिती

मातीचे आरोग्य
शेती उत्पादन क्षमता
पोषक तत्वांची उपस्थिती आणि पोषक तत्वांची कमतरता
माती ओलावा सामग्री
उपस्थित इतर पोषक
फील्डची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी योग्य मार्गदर्शक तत्त्वे

राष्ट्रीय कृषी विकास योजना

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेची आवश्यकता

भारतीय मातीत दरवर्षी 12-14 दशलक्ष टन नकारात्मक पोषक शिल्लक राहून काम करत आहेत आणि खत उद्योगाची पूर्ण क्षमता वापरूनही भविष्यात नकारात्मक शिल्लक वाढण्याची शक्यता आहे.
N, P, K, S, Zn, B, Fe, Mn आणि Cu साठी भारतातील पोषक तत्वांची कमतरता अनुक्रमे 95, 94, 48, 25, 41, 20, 14, 8 आणि 6% आहे.
मर्यादित पोषक द्रव्ये इतर पोषक तत्वांची पूर्ण अभिव्यक्ती होऊ देत नाहीत, खतांचा प्रतिसाद आणि पीक उत्पादकता कमी करतात.
जास्तीत जास्त उत्पादन घेण्यासाठी कोणत्या प्रकारची पिके घ्यावीत हे भारतातील शेतकऱ्यांना माहीत नाही. मुळात त्यांना त्यांच्या मातीचा दर्जा आणि प्रकार माहीत नाही.
कोणती पिके वाढतात आणि कोणती पिके अयशस्वी होतात हे त्यांना कदाचित अनुभवाने कळेल. परंतु मातीची स्थिती सुधारण्यासाठी ते काय करू शकतात याबद्दल त्यांना माहिती नाही.

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेचे घटक

मृदा स्वास्थ्य कार्ड: मृदा स्वास्थ्य कार्ड हे जमिनीच्या सुपीकतेची स्थिती आणि पीक उत्पादकतेवर परिणाम करणाऱ्या इतर महत्त्वाच्या मातीच्या मापदंडांचा एक विशिष्ट तपशीलवार अहवाल आहे. या कार्डद्वारे शेतकऱ्याला मातीशी संबंधित सर्व माहिती दिली जाते. जेणेकरून शेतकऱ्यांना शेती करता येईल. शेतकऱ्यांना दर 3 वर्षांनी हे कार्ड दिले जाईल. जेणेकरून शेतकऱ्यांना दर्जेदार शेती करता येईल. कीटकनाशकांच्या वापरासंबंधीची माहितीही शेतकऱ्यांना दिली जाणार आहे. जेणेकरून कीटकनाशकांच्या वापराचे उत्तम व्यवस्थापन करता येईल. या योजनेतून मातीची अनियमित तपासणीही करण्यात येणार आहे. ही तपासणी बाह्य एजन्सीमार्फत केली जाईल.

मृदा विश्लेषणाचे प्रशिक्षण: मृदा विश्लेषणासाठी आणि खतांच्या शिफारशींसाठी 1 आठवड्याचे प्रात्यक्षिक अभिमुखता प्रशिक्षण 20 सहभागींच्या बॅचमध्ये मृदा रसायनशास्त्रज्ञ आणि JRFs यांना SAUs/ICAR संस्थांद्वारे आयोजित केले जाईल. जेणेकरून ही योजना यशस्वीपणे राबवता येईल. या प्रशिक्षणाद्वारे मातीशी संबंधित सर्व महत्त्वाची माहिती मृदा रसायनशास्त्रज्ञ विद्यार्थ्यांना दिली जाणार आहे.

पोषक तत्वांसाठी आर्थिक सहाय्य: केंद्रीय कृषी विद्यापीठ आणि इतर कृषी महाविद्यालयांतर्गत तज्ञांद्वारे शेतकऱ्यांसाठी मातीशी संबंधित जागरूकता कार्यक्रम आयोजित केले जातील. या कार्यक्रमांद्वारे शेतकऱ्यांना पोषक घटकांची माहिती दिली जाईल. जेणेकरून त्यांना दर्जेदार शेती करता येईल. या कार्यक्रमात सहभागी होण्यास इच्छुक असलेल्या सर्व शेतकऱ्यांनी अर्ज करावेत.

क्षमता निर्माण आणि नियमित देखरेख आणि मूल्यमापन: तांत्रिक आणि लाइन स्टाफसाठी ओरिएंटेशन SAU/ICAR संस्थांसह राज्यांद्वारे आयोजित केले जाईल. संतुलित आहार व्यायामाची अंमलबजावणी सुलभ करण्यासाठी लक्ष्यित जिल्ह्यांमध्ये समन्वय समित्या स्थापन केल्या जातील. याशिवाय ओळखल्या गेलेल्या शेतकऱ्यांची पोषणासाठी आर्थिक मदतीसाठी नोंदणी केली जाईल.

युवा प्रधानमंत्री योजना

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेशी संबंधित काही महत्वपूर्ण तथ्य

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेच्या माध्यमातून सर्व लाभार्थी शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतातील माती परीक्षणाशी संबंधित स्वास्थ्य कार्ड देण्यात येणार आहे.
मृदा स्वास्थ्य कार्डाच्या माध्यमातून सर्व शेतकऱ्यांना शेततळ्याच्या माती परीक्षणासंबंधीची सर्व माहिती या कार्डद्वारे मिळू शकणार आहे.
कार्डमध्ये उपलब्ध मातीच्या माहितीच्या (अहवाला) आधारावर, शेतकरी दिलेल्या सूचनांचे पालन करून जमिनीची उत्पादकता वाढवू शकतात.
या योजनेची निश्चित थीम आहे – स्वस्थ धरा, खेत हरा.
जमिनीनुसार दिलेल्या सूचनांनुसार पिकांची लागवड करून तुम्ही नफा मिळवू शकता.
या योजनेअंतर्गत (सॉइल हेल्थ कार्ड योजना) 14 कोटी शेतकऱ्यांना लाभ मिळणार आहे.
मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेंतर्गत ग्रामीण भागातील तरुण आणि शेतकरी ज्यांचे वय 40 वर्षांपर्यंत आहे त्यांना लाभ मिळणार आहे. हे शेतकरी माती परीक्षण प्रयोगशाळा स्थापन करून नमुना चाचणी करू शकतात.
यामध्ये महत्वाचे म्हणजे की प्रयोगशाळा उभारण्यासाठी 5 लाख रुपयांपर्यंत खर्च येतो. त्यापैकी 75 टक्के खर्च केंद्र व राज्य सरकार करते.
बचत गट, शेतकरी गट किंवा शेतकरी उत्पादक संस्था आणि शेतकरी सहकारी संस्थांसाठीही हीच तरतूद आहे.
आतापर्यंत मृदा स्वास्थ्य कार्ड वितरणाच्या पहिल्या टप्प्यात (2015 ते 2017) 10.74 कोटी कार्ड आणि दुसऱ्या टप्प्यात (2017-2019) केंद्र सरकारकडून 11.69 कोटी कार्ड वितरित करण्यात आले आहेत.
मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेंतर्गत, प्रत्येक 3 वर्षांनी मातीच्या स्थितीचे राज्य सरकारांकडून नियमितपणे मूल्यांकन केले जाईल आणि शेतकऱ्यांना मृदा स्वास्थ्य कार्ड उपलब्ध करून दिले जातील.
याद्वारे, पोषक तत्वांची कमतरता ओळखता येईल आणि ती सुधारण्यासाठी काही पावले उचलली जाऊ शकतात.
या योजनेसाठी भारत सरकारने सुरुवातीला 568 कोटी रुपयांचे बजेट जाहीर केले होते.
या योजनेंतर्गत माती परीक्षण प्रयोगशाळांच्या स्थापनेसाठी – राज्यांसाठी 429 नवीन स्थिर प्रयोगशाळा, 102 नवीन मोबाईल लॅब, 8752 मिनी लॅब, 1562 ग्रामस्तरीय प्रयोगशाळांची स्थापना करण्यात आली आहे आणि प्रयोगशाळांच्या बळकटीकरणासाठी 800 विद्यमान मंजूरी देण्यात आली आहे.

पीएम दक्ष योजना

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेची योजना रचना

राष्ट्रीय स्तर: राष्ट्रीय स्तरावर या योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी सरकारकडून राष्ट्रीय सल्लागार समिती स्थापन केली जाईल. ज्याचे अध्यक्ष सचिव असतील. या समितीच्या माध्यमातून या योजनेची मार्गदर्शक तत्त्वे ठरविण्यात येणार आहेत. याशिवाय कार्यकारिणीही स्थापन करण्यात येणार आहे. या समितीच्या माध्यमातून या योजनेतील कृती आराखडा विविध राज्यांमध्ये राबविण्यात येणार आहे. याशिवाय या योजनेंतर्गत करावयाच्या कामांचे सनियंत्रणही कार्यकारी समितीमार्फत केले जाणार आहे.

राज्य स्तर: ही योजना राज्य स्तरावर चालविण्यासाठी राज्यस्तरीय कार्यकारी समिती स्थापन केली जाईल. प्रत्येक राज्यात ही समिती स्थापन केली जाईल. राज्यस्तरीय कार्यकारिणी राज्य नोडल विभागामार्फत चालविली जाईल. याशिवाय या समितीच्या माध्यमातून कृती आराखडा मंजूर करण्यात येणार आहे. या योजनेवर राज्यस्तरावर राज्यस्तरीय अंमलबजावणी समितीद्वारे देखरेख ठेवली जाईल. ही योजना यशस्वीपणे राबवता यावी यासाठी राज्यस्तरीय कार्यकारी समितीच्या माध्यमातून विविध प्रकारचे सहकार्य केले जाईल.

जिल्हा स्तर: शासनाकडून जिल्हास्तरीय कार्यकारी समिती देखील स्थापन केली जाईल. या समितीच्या माध्यमातून जिल्हास्तरावर योजना राबविण्यात येणार आहे. जिल्हास्तरीय कार्यकारी समितीचे सहसंचालक हे सदस्य सचिव असतील. याशिवाय कृषी / फलोत्पादन अधिकारी या समितीचे सदस्य असतील.

महिला सन्मान बचत पत्र योजना

माती सॅम्पलिंगमध्ये समाविष्ट एजन्सी

CG कृषी विभाग आणि मृदा परिषद प्रयोगशाळेचे कर्मचारी
विज्ञान महाविद्यालये आणि विद्यार्थी आणि फळ चाचणी प्रयोगशाळा कर्मचारी
राज्य कृषी विद्यापीठ आणि त्यांचे माती परीक्षण कर्मचारी

परीक्षणामध्ये समाविष्ट एजन्सी

निविदेद्वारे खाजगी आणि आउटसोर्सिंग एजन्सी
मृदा परीक्षण प्रयोगशाळा
विज्ञान महाविद्यालय
परीक्षण प्रयोगशाळा

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना 2023 कशी कार्य करते?

सर्व प्रथम अधिकारी तुमच्या शेतातील मातीचे नमुने गोळा करतील.
त्यानंतर माती परीक्षणासाठी प्रयोगशाळेत पाठवली जाईल.
तेथे तज्ज्ञ मातीची चाचणी करून मातीची सर्व माहिती घेतात.
यानंतर ते वेगवेगळ्या मातीच्या नमुन्यांची ताकद आणि कमकुवतपणाची यादी तयार करतील.
जमिनीत काही कमतरता असल्यास ती सुधारण्यासाठी सूचना द्याव्यात व यादी तयार करावी.
त्यानंतर हा अहवाल शेतकऱ्याच्या नावासह एक एक करून ऑनलाइन अपलोड केला जातो.
जेणेकरून शेतकऱ्याला त्याच्या मातीचा अहवाल लवकरात लवकर पाहता येईल आणि ही माहिती त्याच्या मोबाईलवरही दिली जाईल.

गोबर धन योजना

मृदा स्वास्थ्य कार्डावरील माहिती

मातीचे स्वास्थ्य
शेतीची उत्पादक क्षमता
पोषक तत्वांची उपस्थिती आणि पोषक तत्वांची कमतरता
पाण्याचे प्रमाण
उपस्थित इतर पोषक तत्व
शेतमालाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी योग्य मार्गदर्शक तत्त्वे.

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेचे फायदे आणि वैशिष्ट्ये

केंद्र सरकारच्या माध्यमातून हे सॉईल हेल्थ कार्ड सुरू करण्यात आले आहे.
या योजनेच्या माध्यमातून शेतकरी त्यांच्या शेतातील मातीचे उत्पादन वाढवू शकतात.
ही योजना मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजना म्हणूनही ओळखली जाते.
या योजनेंतर्गत एक कार्ड दिले जाते ज्याद्वारे शेतकऱ्याला त्याच्या शेतातील जमिनीचा प्रकार कळू शकतो.
शेतकऱ्यांनी आपल्या शेतातील मातीचा प्रकार जाणून घेतल्यास त्यांना जमिनीच्या गुणवत्तेनुसार पिकांची लागवड करणे सोपे जाईल आणि चांगली शेती करून अधिक नफा मिळू शकेल.
शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतातील मातीशी संबंधित सर्व माहिती मुद्रा हेल्थ कार्डद्वारे दिली जाईल.
या योजनेला 2015 मध्ये सुरू करण्यात आली होती.
खतांच्या वापराने शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढावे व जमिनीचा आधार व संतुलन वाढावे या उद्देशाने ही योजना सुरू करण्यात आली.
या योजनेद्वारे कमी खर्चात पिकांचे अधिक उत्पादनही मिळू शकते.
या योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना जे मृदा आरोग्य कार्ड देण्यात येणार आहे, त्यामध्ये शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतानुसार पिकांची लागवड करण्याच्या सूचनाही देण्यात येणार आहेत.
या कार्डद्वारे शेतकऱ्यांना जमिनीत किती प्रमाण आहे आणि कोणत्या पिकासाठी किती खतांचा वापर करावा, याचीही माहिती दिली जाते.
मृदा आरोग्य कार्ड योजनेच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांच्या उत्पादनातही वाढ होणार आहे.

प्रधानमंत्री किसान संपदा योजना

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेत अर्ज करण्याची प्रक्रिया

मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेअंतर्गत अर्ज करू इच्छिणाऱ्या देशातील इच्छुक नागरिकांनी खाली दिलेल्या स्टेप्स फॉलो कराव्यात.

सर्व प्रथम अर्जदाराला योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल. त्यानंतर अधिकृत वेबसाइटला भेट दिल्यानंतर, मुख्यपृष्ठ तुमच्यासमोर उघडेल.

तुम्हाला या होम पेजवर Login या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. या ऑप्शनवर क्लिक केल्यानंतर तुमच्यासमोर पुढील पेज उघडेल, यानंतर पेजवर तुम्हाला तुमचे स्टेट निवडावे लागेल.
राज्य निवडल्यानंतर, तुम्हाला Continue बटणावर क्लिक करावे लागेल. यानंतर तुमच्या समोर पुढील पेज उघडेल.
यानंतर पेजवर तुम्ही लॉगिन फॉर्म उघडाल, यामध्ये तुम्हाला खालील User Registration च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल. आता या पर्यायावर क्लिक केल्यानंतर, नोंदणी फॉर्म तुमच्यासमोर उघडेल.

या नोंदणी फॉर्ममध्ये, तुम्हाला विचारलेली सर्व माहिती भरावी लागेल जसे की युजर संस्था तपशील, भाषा, युजर तपशील, युजर लॉगिन खाते तपशील इ.
सर्व माहिती भरल्यानंतर सबमिट बटणावर क्लिक करावे लागेल. यशस्वी नोंदणीनंतर तुम्हाला लॉगिन करावे लागेल. तुम्हाला मुख्यपृष्ठावर लॉगिन फॉर्म उघडावा लागेल.
यानंतर लॉगिन फॉर्ममध्ये तुम्हाला तुमचे युजरनेम आणि पासवर्ड टाकावा लागेल. अशा पद्धतीने तुम्ही सॉइल हेल्थ कार्डसाठी अर्ज करू शकता.

सॉइल हेल्थ कार्डवर लॉग इन करण्याची प्रक्रिया

सर्वप्रथम तुम्हाला मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
मुख्यपृष्ठावर, तुम्हाला लॉगिन लिंकवर क्लिक करावे लागेल.

यानंतर, तुमच्या समोर एक नवीन पेज उघडेल, ज्यामध्ये तुम्हाला User Type, Username, Password आणि भरावे लागेल आणि SIGN IN बटणावर क्लिक करावे लागेल.
अशा प्रकारे तुम्ही लॉगिन करू शकाल.

माती परीक्षण प्रयोगशाळा शोधण्याची प्रक्रिया

तुम्हाला मृदा स्वास्थ्य पोर्टलच्या अधिकृत वेबसाइटला सर्वप्रथम भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
होम पेजवर, तुम्हाला सॉइल टेस्टिंग लैबोरेट्री लोकेट या लिंकवर क्लिक करावे लागेल.

त्यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल ज्यामध्ये तुम्हाला तुमचे राज्य आणि जिल्हा निवडावा लागेल.
यानंतर तुमच्यासमोर माती परीक्षण प्रयोगशाळांची यादी उघडेल. यामध्ये तुम्हाला प्रयोगशाळेचा पत्ता व फोन नंबर आणि इमेल दिसेल अशा प्रकारे तुम्ही जवळच्या माती परीक्षण प्रयोगशाळा शोधू शकाल.

तुमचा नमुना ट्रॅक करण्याची प्रक्रिया

तुम्हाला मृदा स्वास्थ्य कार्ड पोर्टलच्या अधिकृत वेबसाइटला सर्वप्रथम भेट द्यावी लागेल. आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
होम पेजवर, तुम्हाला फार्मर कॉर्नर अंतर्गत तुमच्या Track your sample लिंकवर क्लिक करावे लागेल.

आता तुमच्या समोर एक नवीन पेज उघडेल ज्यामध्ये तुम्हाला तुमचे तुमचा मोबाइल नंबर भरावा लागेल
यानंतर तुम्हाला Track Sample बटणावर क्लिक करावे लागेल.
तुमची नमुना स्थिती तुमच्या संगणकाच्या स्क्रीनवर प्रदर्शित होईल.

नमुना रजिस्ट्रेशन मोबाइल अॅप डाउनलोड करण्याची प्रक्रिया

तुम्हाला सॉइल हेल्थ कार्डच्या अधिकृत वेबसाइटला सर्वप्रथम भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
मुख्यपृष्ठावर, तुम्हाला डाउनलोड टॅब अंतर्गत नमुना रजिस्ट्रेशन मोबाइल अॅपसाठी लिंकवर क्लिक करावे लागेल.
तुम्ही या लिंकवर क्लिक करताच हे अॅप तुमच्या मोबाईलमध्ये डाउनलोड होण्यास सुरुवात होईल.
आपण ते डाउनलोड आणि स्थापित करू शकता.

सॉइल हेल्थ डॅशबोर्ड पाहण्यासाठी प्रक्रिया

तुम्हाला सॉइल हेल्थ कार्डच्या अधिकृत वेबसाइटला सर्वप्रथम भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
यानंतर तुम्हाला Soil Health Dashboard च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

तुम्ही या पर्यायावर क्लिक करताच तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.
अशा प्रकारे तुम्ही Soil Health Dashboard पाहू शकाल.

CSC लॉगिन प्रक्रिया

सर्वप्रथम तुम्हाला सॉइल हेल्थ कार्डच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
होम पेजवर, तुम्हाला डिजिटल सेवा कनेक्टच्या लिंकवर क्लिक करावे लागेल.

यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.
या पेजवर तुम्हाला तुमचे युजरनेम किंवा ईमेल आयडी आणि पासवर्ड टाकावा लागेल.
आता तुम्हाला Sign in च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
अशा प्रकारे तुम्ही CSC लॉगिन करू शकाल.

प्रोग्राम कोऑर्डिनेटर यादी पाहण्याची प्रक्रिया

तुम्हाला मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला सर्वप्रथम भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
यानंतर तुम्हाला KVKs च्या Zone Wise Program Coordinator या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

यानंतर तुमच्या स्क्रीनवर एक PDF फाईल उघडेल.
या फाईलमध्ये तुम्ही समन्वयकांची यादी पाहू शकाल.

ICAR संस्थेशी संबंधित माहिती मिळवण्याची प्रक्रिया

तुम्हाला मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला सर्वप्रथम भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
मुख्यपृष्ठावर, तुम्हाला ICAR संस्थेच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
आता तुमच्या स्क्रीनवर एक PDF फाईल उघडेल.
या फाईलमध्ये तुम्ही संस्थेशी संबंधित माहिती पाहू शकाल.

विभागीय प्रकल्प संचालक यांच्याशी संबंधित माहिती मिळविण्याची प्रक्रिया

सर्वप्रथम तुम्हाला मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
आता तुमच्या समोर होम पेज ओपन होईल.
होम पेजवर तुम्हाला KVKs च्या झोनल प्रोजेक्ट डायरेक्टरच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

आता तुमच्या स्क्रीनवर एक नवीन पेज उघडेल.
या पृष्ठावर तुम्हाला विभागीय प्रकल्प संचालकाशी संबंधित माहिती मिळू शकेल.

संपर्क तपशील

सर्वप्रथम तुम्हाला योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल. या अधिकृत वेबसाइटला भेट दिल्यानंतर, मुख्यपृष्ठ आपल्या समोर उघडेल. या होम पेजवर तुम्हाला Contact Us चा पर्याय दिसेल, तुम्हाला या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

या ऑप्शनवर क्लिक केल्यानंतर पुढचे पेज तुमच्या समोर ओपन होईल. आपल्याला या पृष्ठावर सर्व संपर्क तपशील सापडतील.

अधिकृत वेबसाईट	इथे क्लिक करा
हेल्पलाईन नंबर	180-010-34112
ई-मेल	[email protected]
केंद्र सरकारी योजना	इथे क्लिक करा
महाराष्ट्र सरकारी योजना	इथे क्लिक करा
जॉईन	टेलिग्राम

निष्कर्ष

मृदा स्वास्थ्य व्यवस्थापन योजना शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरत असतानाच ग्रामीण भागातील तरुणांसाठीही ती रोजगाराचे साधन बनली आहे. मृदा स्वास्थ्य कार्ड खतांसाठी पीकनिहाय शिफारसी प्रदान करते आणि शेतजमिनीची सुपीकता कशी वाढवायची याबद्दल शेतकऱ्यांना माहिती देते. हे शेतकऱ्यांना त्यांच्या जमिनीचे आरोग्य जाणून घेण्यास आणि खतांची योग्य निवड करण्यास मदत करते. जमिनीच्या आरोग्याविषयी आणि खतांच्या वापराबाबत पुरेशी माहिती नसल्यामुळे, शेतकरी सहसा जास्त नायट्रोजन वापरतात, जे कृषी उत्पादनांच्या गुणवत्तेसाठी धोकादायक तर आहेच, पण भूगर्भातील पाण्यातील नायट्रेट्सचे प्रमाण देखील वाढवते. त्यामुळे पर्यावरणाच्या समस्याही निर्माण होतात. मृदा स्वास्थ्य कार्डाच्या मदतीने या समस्या टाळता येतात. त्यामुळे हि योजना देशातील शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने अत्यंत महत्वपूर्ण योजना आहे.

मृदा स्‍वास्‍थ्‍य कार्ड योजना 2023 FAQ

Q. मृदा स्वास्थ्य कार्ड (SHC) योजना काय आहे?

ही भारत सरकारची कृषी मंत्रालयाच्या अखत्यारीतील कृषी आणि सहकार विभागाद्वारे चालना दिलेली योजना आहे. त्याची अंमलबजावणी सर्व राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेश सरकारांच्या कृषी विभागामार्फत केली जाईल. SHC म्हणजे प्रत्येक शेतकऱ्याला त्याच्या शेतीच्या मातीची पोषक स्थिती देणे आणि त्याला खतांचा डोस आणि आवश्यक माती सुधारणांबद्दल सल्ला देणे, ज्याचा त्याने दीर्घकाळापर्यंत मातीचे आरोग्य राखण्यासाठी अर्ज केला पाहिजे.

Q. मृदा स्वास्थ्य कार्ड म्हणजे काय?

SHC हा छापील अहवाल आहे की एका शेतकऱ्याला त्याच्या प्रत्येक होल्डिंगसाठी दिले जाईल. त्यात N,P,K (मॅक्रो-न्यूट्रिएंट्स), S (दुय्यम पोषक तत्व), Zn, Fe, Cu, Mn, Bo (मायक्रोन्यूट्रिएंट्स) आणि pH, EC, OC या 12 पॅरामीटर्सच्या संदर्भात त्याच्या मातीची स्थिती असेल. (भौतिक मापदंड). याच्या आधारे, SHC खत शिफारशी आणि शेतासाठी आवश्यक माती दुरुस्ती देखील सूचित करेल.

Q. मृदा स्वास्थ्य कार्ड योजनेअंतर्गत मृदा स्वास्थ्य कार्ड कसे मिळवायचे?

यासाठी शेतकरी त्यांच्या शेतातील मातीचे नमुने तपासू शकतात. त्यानंतर तपासणीनंतर अहवाल अधिकृत पोर्टलवर अपलोड केला जाईल. जे शेतकरी डाउनलोड करू शकतात.

Q. प्रति नमुना देय किती आहे?

रु. 190 प्रति माती नमुना राज्य सरकारांना प्रदान केला जातो. यामध्ये मातीचे नमुने गोळा करणे, त्याची चाचणी, निर्मिती आणि मृदा स्वास्थ्य कार्ड शेतकऱ्यांना वाटपाचा खर्च समाविष्ट आहे.