प्रधानमंत्री मुद्रा लोन योजना 2023 मराठी (PMMY) | लाभ, ऑनलाइन अर्ज, व्याज दर संपूर्ण माहिती

Pradhan Mantri Mudra Yojana (PMMY) 2023 | PM Mudra Lone Yojana | प्रधानमंत्री मुद्रा योजना, लाभ, पात्रता, व्याज दर, नियम संपूर्ण माहिती मराठी | Pradhan Mantri Mudra Yojana Registration | PM Mudra Yojana Online Apply | प्रधानमंत्री मुद्रा योजना ऑनलाइन एप्लीकेशन फॉर्म | प्रधानमंत्री मुद्रा लोन योजना 2023 मराठी

पीएम मुद्रा योजना नोंदणी प्रक्रिया: जर तुम्हाला आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र जीवन जगायचे असेल. अशावेळी तुम्ही व्यवसाय सुरू करावा. मात्र, साधनांचा अभाव आणि योग्य दिशा न मिळाल्याने लोकांना व्यवसाय सुरू करता येत नाही. अनेकांना असे वाटते की व्यवसाय करणे खूप कठीण आहे. यामध्ये पैसे बुडण्याची दाट शक्यता आहे. प्रत्यक्षात तसे काही नाही. मोजकी जोखीम घेऊन आणि नियोजन करून व्यवसाय सुरू केला तर. अशा परिस्थितीत त्याच्या यशस्वी होण्याची शक्यता खूप वाढते. गेल्या काही वर्षांत देशात अनेक स्टार्टअप्स होत आहेत. अशा परिस्थितीत सरकार स्टार्टअप संस्कृतीला चालना देण्यासाठी एक अद्भुत योजना राबवत आहे. या योजनेचे नाव प्रधानमंत्री मुद्रा योजना आहे. या योजनेंतर्गत व्यवसाय सुरू करण्यासाठी सरकार कोणत्याही हमीशिवाय दहा लाख रुपयांचे कर्ज देत आहे. या योजनेबद्दल जाणून घेऊया 

केंद्र सरकार देशातील प्रत्येक वर्गासाठी अनेक योजना आणते. या योजनांचा उद्देश हा आहे की देशातील प्रत्येक वर्गातील नागरिकांना मदत करता येईल. कोरोनाच्या काळात देशात मोठ्या संख्येने लोकांच्या नोकऱ्या गेल्या. अशा परिस्थितीत, लोकांना मदत करण्यासाठी आणि नवीन रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्यासाठी सरकारने 'प्रधानमंत्री मुद्रा योजना' (PM मुद्रा योजना) आणली. या अंतर्गत लोकांना कर्ज दिले जाते. या योजनेअंतर्गत तुम्ही कोणत्याही हमीशिवाय 10 लाख रुपयांपर्यंतचे व्यवसाय कर्ज घेऊ शकता. ही योजना खास तरुणांसाठी बनवण्यात आली आहे. या योजनेची सर्वात महत्वपूर्ण गोष्ट म्हणजे तुमच्याकडून कर्जावर कोणत्याही प्रकारचे प्रोसेसिंग शुल्क आकारले जात नाही. योजनेत अर्ज केल्यानंतर तुम्हाला मुद्रा कार्ड मिळते. डेबिट कार्डप्रमाणेच तुम्ही हे कार्ड वापरू शकता.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) ही नॉन-कॉर्पोरेट, बिगर कृषी लघु/सूक्ष्म उद्योगांना 10 लाखांपर्यंत कर्ज देण्यासाठी माननीय पंतप्रधानांनी 8 एप्रिल 2015 रोजी सुरू केलेली योजना आहे. ही कर्जे PMMY अंतर्गत MUDRA कर्ज म्हणून वर्गीकृत आहेत. हे कर्ज व्यावसायिक बँका, RRB, लघु वित्त बँक, सहकारी बँका, MFI आणि NBFC द्वारे प्रदान केले जातात. कर्जदार वर नमूद केलेल्या कोणत्याही कर्ज देणाऱ्या संस्थांशी संपर्क साधू शकतात किंवा या पोर्टलद्वारे ऑनलाइन अर्ज करू शकतात. PMMY च्या मदतीने, MUDRA ने लाभार्थी सूक्ष्म युनिट्स/उद्योजकांच्या प्रगती/विकास आणि निधीच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी तीन उत्पादने 'शिशु', 'किशोर' आणि 'तरुण' विकसित केली आहेत, आणि पुढे संदर्भ बिंदू देखील प्रदान केला आहे. या लेखाद्वारे आम्ही तुम्हाला अर्जाची प्रक्रिया काय आहे हे सांगणार आहोत. या योजनेशी संबंधित सर्व माहिती, त्याची आवश्यक कागदपत्रे, ती काय आहे, पात्रता आणि फायदे काय आहेत आणि इतर माहिती मिळविण्यासाठी तुम्ही हा लेख शेवटपर्यंत वाचा.

{tocify} $title={Table of Contents}

Pradhan Mantri Mudra Yojana 2023 संपूर्ण माहिती मराठी 

नॉन-कॉर्पोरेट स्मॉल बिझनेस सेक्टर (NCSBS) मधील उद्योजकतेच्या वाढीतील सर्वात मोठी अडचण म्हणजे या क्षेत्राला आर्थिक सहाय्य न मिळणे. बहुतेक क्षेत्रांना औपचारिक स्त्रोतांकडून वित्त उपलब्ध नाही. NCSBS घटक किंवा अनौपचारिक क्षेत्राच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि त्यांना मुख्य प्रवाहात आणण्यासाठी भारत सरकार एका वैधानिक कायद्याअंतर्गत मुद्रा बँकेची स्थापना केली आहे.

प्रधानमंत्री मुद्रा लोन योजना 2023 

PM मुद्रा कर्ज योजना – छोट्या व्यावसायिकांना त्यांचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आणि त्यांचा व्यवसाय वाढवण्यासाठी, केंद्र सरकारची ही योजना व्यावसायिकांना बँकांतर्गत सुलभ अटींवर कर्ज देत आहे. या योजनेअंतर्गत दिलेली कर्जे PMMY अंतर्गत मुद्रा कर्ज म्हणून वर्गीकृत केली जातात. ही कर्जे व्यावसायिक बँका, RRB, लघु वित्त बँक, सहकारी बँका, MFI आणि NBFC द्वारे व्यावसायिकांना दिली जातात. या योजनेंतर्गत दिले जाणारे कर्ज तीन भागात विभागले गेले आहे. व्यक्तींना त्यांच्या गरजेनुसार कोणतीही एक श्रेणी निवडून या योजनेतून कर्ज सहाय्याचा लाभ मिळू शकतो.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना 2023 हा केंद्र सरकारचा मुद्रा कर्ज उपक्रम आहे जो देशातील बिगर-कॉर्पोरेट छोट्या व्यावसायिक घटकांच्या निधीच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेला आहे. ही योजना लहान उद्योगांना आर्थिक सहाय्य देण्यासाठी आहे जे भारतीयांचे जीवन विकासाकडे नेण्यास अत्यंत उपयुक्त आहेत, या योजनेअंतर्गत कोणताही लहान व्यावसायिक कर्ज घेऊन आपला व्यवसाय सुरू करू शकतो. भारतीयांसाठी व्यवसायाच्या आकारानुसार, या योजनेत तीन टप्प्यांसह देखील सादर केले गेले आहे, टप्प्याटप्प्याने वेगवेगळ्या रकमेची तरतूद करण्यात आली आहे, म्हणजेच तुम्ही याला त्रिस्तरीय योजना देखील म्हणू शकता.

आत्मनिर्भर भारत अभियान 

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना 2023 Highlights 

योजना	प्रधानमंत्री मुद्रा योजना
व्दारा सुरुवात	माननीय प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी
योजना आरंभ	8th एप्रिल 2015
लाभार्थी	देशातील छोटे व्यावसायिक
अधिकृत वेबसाईट	mudra.org.in
उद्देश्य	ज्यांच्याकडे उत्पादन, प्रक्रिया, व्यापार किंवा सेवा क्षेत्रासारख्या बिगरशेती क्रियाकलापांमधून उत्पन्न मिळविण्याची व्यवसाय योजना आहे परंतु गुंतवणूक करण्यासाठी पुरेसे भांडवल नाही अशांना 10 लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज मंजूर करणे.
श्रेणी	कर्ज योजना
कर्जाची रक्कम	50,000/- ते 10 लाख रुपये
योजना क्षेत्र	संपूर्ण भारत
वर्ष	2023
योजना स्थिती	सक्रीय
अर्ज करण्याची पद्धत	ऑनलाइन किंवा ऑफलाईन

आत्मनिर्भर भारत रोजगार योजना 

प्रधानमंत्री मुद्रा लोन योजना प्रकार 

• एप्रिल 2015 मध्ये, भारत सरकारने रु.10 लाख पर्यंतचे कर्ज देण्यासाठी प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) सुरू केली, बिगर कॉर्पोरेट, बिगरशेती लघु/सूक्ष्म उद्योगांना. PMMY द्वारे, उत्पादन, सेवा, किरकोळ आणि कृषी आणि संबंधित उद्योग यांसारख्या क्षेत्रात नोकऱ्या निर्माण/निर्मिती करण्यासाठी लहान व्यवसाय मालकांना मदत करणे आणि त्यांना निधी देणे हे सरकारचे उद्दिष्ट आहे.
• ही योजना बँक नसलेल्या नागरिकांना (ज्यांच्याकडे बँकेत बचत किंवा चेकिंग खाते नाही) त्यांना मुख्य प्रवाहात बँकिंगमध्ये आणून, त्यांना मायक्रोक्रेडिटसह मदत करून आणि त्यांना स्वावलंबी होण्यासाठी सक्षम बनवण्यासाठी मदत करण्यासाठी विकसित करण्यात आली होती.
• शिवाय, ही योजना, भागीदार संस्थांच्या सहकार्याने, स्वयंरोजगाराला चालना देण्यासाठी, नवीन रोजगार निर्माण करण्यासाठी आणि अर्थव्यवस्थेच्या सर्वांगीण विकासात योगदान देण्यासाठी सर्वसमावेशक, शाश्वत आणि मूल्य-आधारित उद्योजकता संस्कृती जोपासण्याचे उद्दिष्ट आहे.

Under the aegis of PMMY, MUDRA has created 3 products namely 'Shishu', 'Kishore' & 'Tarun' to signify the stage of growth / development and funding needs of the beneficiary micro unit / entrepreneur and also provide a reference point for next phase of graduation / growth. (2/3) pic.twitter.com/1lT9SQyk2Y

— Ministry of Finance (@FinMinIndia) March 8, 2021

• आपल्या देशाचे पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना सुरू केली होती. पंतप्रधान मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत देशातील नागरिकांना दहा लाखांची आर्थिक मदत कर्जाच्या स्वरूपात दिली जात आहे. स्वत:चा छोटा व्यवसाय सुरू करा. तुमचा व्यवसाय असेल किंवा पुढे वाढवायचा असेल, तर मुद्रा योजनेंतर्गत अर्ज करून तुम्ही ₹ दहा लाखां पर्यंतचे कर्ज सहज मिळवू शकता.
• प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत, शिशु, किशोर आणि तरुण श्रेणींमध्ये कर्ज घेतले जाऊ शकते. कर्ज घेण्यासाठी तुम्हाला बँकेकडे अर्ज करावा लागेल आणि अर्जासाठी योग्य कागदपत्रे असली पाहिजेत. अशा परिस्थितीत, तुम्ही कोणत्या कागदपत्रांच्या मदतीने कर्ज घेऊ शकता आणि योजनेअंतर्गत किती कर्जाची रक्कम मिळेल आणि कर्जाचे प्रकार आपण पाहू,
• क्रेडिट गॅरंटी फंड योजनेअंतर्गत मुद्रा कर्जाची हमी सरकारकडून दिली जाते. अधिकाधिक व्यावसायिकांना मुद्रा कर्ज योजनेचा लाभ मिळावा यावर केंद्र सरकारचा भर आहे. यामुळेच मुद्रा लोन देणाऱ्या संस्था मुद्रा लोन घेणाऱ्या ग्राहकांना प्राधान्याने कर्ज देतात.

मुद्रा कर्ज योजना 3 श्रेणींमध्ये विभागली गेली आहे. तीन प्रकार पुढीलप्रमाणे आहेत.

• शिशु कर्ज योजना
• किशोर कर्ज योजना
• तरुण कर्ज योजना

शिशू श्रेणीमध्ये किती रक्कम दिली जाईल

जर तुम्ही व्यवसाय सुरू करत असाल तर तुम्ही शिशू श्रेणी अंतर्गत कर्ज घेऊ शकता. यामध्ये तुम्हाला 50 हजार रुपयांपर्यंतचे कर्ज दिले जाईल. कर्जाची परतफेड करण्यासाठी तुम्हाला 5 वर्षांचा कालावधी दिला जातो. या दरम्यान 10 टक्के ते 12 टक्के व्याज आकारले जाऊ शकते.

किशोर कर्जाची रक्कम

जर तुम्ही आधीच व्यवसाय सुरू केला असेल तर तुम्ही या योजनेअंतर्गत 50,000 ते 5 लाख रुपयांचे कर्ज घेऊ शकता. कर्ज देणारी संस्था या रकमेवर वेगवेगळे व्याज ठरवते. यासोबतच कर्जाची रक्कम देताना अर्ज आणि क्रेडिट रेकॉर्डची छाननी केली जाते. रेकॉर्ड बरोबर आढळल्यास कर्ज मंजूर केले जाते.

तरुण कर्जातील रक्कम

ही योजना अशा लोकांना दिली जाते ज्यांनी त्यांचा व्यवसाय स्थापित केला आहे आणि त्यांना त्यांचा व्यवसाय आणखी वाढवायचा आहे, ज्यासाठी मालमत्ता इत्यादी खरेदी करण्याची आवश्यकता आहे. या प्रकरणात, कर्जाची रक्कम दिली जाते, जी 5 लाख ते 10 लाख रुपये असू शकते. कर्ज देणार्‍या संस्थेद्वारे व्याजदर ठरवला जातो.

अनुक्रमांक	कर्ज श्रेणी	कर्जाचा वापर
1	शिशु कर्ज योजना	मुद्रा कर्जासाठी हे पहिल्या टप्प्यातील कर्ज आहे. शिशू कर्ज योजनेंतर्गत 50 हजारांपर्यंत व्यवसाय कर्ज उपलब्ध आहे. शिशू कर्जाची रक्कम सूक्ष्म व्यवसायाच्या विस्तारासाठी आणि नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी उपलब्ध आहे.
2	किशोर कर्ज योजना	किशोर कर्ज योजनेंतर्गत 50 हजार ते 5 लाखांपर्यंत व्यावसायिक कर्ज दिले जाते.
3	तरुण कर्ज योजना	तरुण कर्ज योजनेअंतर्गत 5 लाख ते 10 लाखांपर्यंतचे व्यवसाय कर्ज दिले जाते. मुद्रा कर्ज पात्रता - मुद्रा कर्ज पात्रता

Standup India Yojana 

पीएम मुद्रा योजनेची गरज

2013 च्या NSSO सर्वेक्षणानुसार, भारतात 5.77 कोटी लहान/सूक्ष्म युनिट्सचा समावेश होता, ज्यापैकी बहुतांश एकल मालकी/स्वतःचे मालकीचे उद्योग होते, ज्यात 12 कोटी लोकांना रोजगार होता. एकूण लहान/सूक्ष्म युनिटपैकी 60% अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि इतर मागासवर्गीय आहेत. तथापि, कमी क्रेडिट उपलब्धतेमुळे, जे बहुतेक अनौपचारिक सावकार जसे की मित्र आणि नातेवाईकांकडून मिळवले केले जाते. सूक्ष्म/लहान व्यावसायिक घटकांना संस्थात्मक वित्तपुरवठा केल्याने लहान व्यवसायांना रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्यासाठी लक्षणीय क्षमता निर्माण करण्यास मदत होईल आणि त्यामुळे देशाच्या आर्थिक विकासाला चालना मिळेल.

Under Pradhan Mantri MUDRA Yojana, Loans worth Rs. 18.60 lakh crore have been opened to more than 34.42 crore loan accounts across the country since its launch which indicates India’s self-reliance journey.#7YearsOfPMMY #FundingTheUnfunded pic.twitter.com/QmqxiXaKvS

— Ministry of Finance (@FinMinIndia) April 8, 2022

या अनुषंगाने, 2015 मध्ये, पहिल्या पिढीतील उद्योजक बनू इच्छिणाऱ्या महत्त्वाकांक्षी तरुणांचे मनोबल वाढविण्यासाठी, 'अंडरफंड' असलेल्या छोट्या उद्योजकांना निधी देण्यासाठी सरकारने मुद्रा बँक सुरू केली. या उपक्रमाचे उद्दिष्ट भारतातील 58 दशलक्ष लहान व्यवसायांना केवळ 4% संस्थात्मक निधीसह सक्षम करणे आणि 120 दशलक्षाहून अधिक लोकांना रोजगार देणे, यापैकी बरेच लोक कमी उत्पन्न असलेल्या कुटुंबातील आहेत.

स्टार्टअप इंडिया योजना 

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेची उद्दिष्टे 

• निधी नसलेल्यांना निधी देणे - ज्यांच्याकडे उत्पादन, प्रक्रिया, व्यापार किंवा सेवा क्षेत्रासारख्या बिगरशेती क्रियाकलापांमधून उत्पन्न मिळविण्याची व्यवसाय योजना आहे परंतु गुंतवणूक करण्यासाठी पुरेसे भांडवल नाही अशांना 10 लाखांपर्यंत कर्ज मंजूर करणे.
• बेरोजगारीची आर्थिक वाढ कमी करणे - रोजगाराचे स्त्रोत निर्माण करण्यात मदत करणे आणि सूक्ष्म-उद्योगांना कर्ज सुविधा देऊन एकूण जीडीपी वाढवणे.
• मायक्रोफायनान्स संस्थांचे (MFIs) निरीक्षण आणि नियमन - MUDRA बँकेच्या मदतीने, सूक्ष्म वित्त संस्थांच्या नेटवर्कचे परीक्षण केले जाईल आणि नवीन नोंदणी देखील केली जाईल.
• अनौपचारिक अर्थव्यवस्थेचे औपचारिक क्षेत्रामध्ये एकत्रीकरण - यामुळे भारताला त्याचा कर आधार वाढण्यास मदत होईल कारण अनौपचारिक क्षेत्रातून मिळणारे उत्पन्न करमुक्त आहे.

Image By Twitter 

• आर्थिक समावेशनाला चालना देणे – PMMY ने आर्थिक समावेशाच्या दृष्टीकोनात आणखी भर घातली आहे, ज्याचा उद्देश शेवटच्या टप्प्यावर सूक्ष्म-उद्योगांना क्रेडिट वितरण आणि तंत्रज्ञान उपायांचा विस्तार करणे आहे.
• मुद्रा कर्ज अनेक कारणांसाठी घेतले जाऊ शकते, जसे की रोजगार निर्मिती किंवा उत्पन्न मिळवणे. मुद्रा कर्ज घेण्याचे मुख्य उद्दिष्टे खालीलप्रमाणे आहेत:
• दुकानदार, व्यापारी, विक्रेते आणि सेवा क्षेत्रातील इतर क्रियाकलापांसाठी व्यवसाय कर्ज
• लघु उद्योग युनिट्ससाठी उपकरणे वित्त
• मुद्रा कार्डद्वारे कार्यरत भांडवल कर्ज
• वाहतूक वाहनांवर कर्ज

स्टार्टअप इंडिया सीड फंड योजना 

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज खालील उद्देशांसाठी मिळू शकते

• समुदाय, वैयक्तिक सेवा आणि सामाजिक कार्य
• ब्युटी पार्लर, मोटरसायकल दुरुस्तीचे दुकान, मुद्रा कर्ज वैद्यकीय दुकान, बुटीक, सलून, जिम, ड्राय क्लीनिंग टेलरिंग शॉप, कुरिअर सेवा, फोटोकॉपी आणि डीटीपी केंद्रांशी संबंधित क्रियाकलाप किंवा व्यवसायासाठी मिळू शकते.

वाहतूक वाहन

• ऑटो रिक्षा, माल वाहून नेण्यासाठी वाहतूक वाहने तसेच तीनचाकी, प्रवासी कार, ई-रिक्षा, टॅक्सी यांसारखी वैयक्तिक वाहतूक वाहने खरेदी करण्यासाठी मुद्रा कर्ज मिळू शकते.

अन्न उत्पादने क्षेत्र

• अन्न उत्पादने क्षेत्रांतर्गत, लोणचे बनवणे, पापड बनवणे, जेली किंवा जॅम बनवणे, केटरिंग, छोटे सेवा फूड स्टॉल्स, कोल्ड स्टोरेज, आइस्क्रीम बनवणे, कोल्ड चेन वाहने, गोड पास्ता आणि ब्रेड बनवणे यासारख्या उपक्रमांसाठी मुद्रा कर्ज मिळू शकते आहे.

दुकानदार आणि व्यापाऱ्यांसाठी व्यवसाय कर्ज

• ज्या लोकांना स्वतःचे दुकान, सेवा उपक्रम, व्यापार आणि व्यवसाय चालवण्यासाठी पैशांची गरज आहे आणि उत्पन्न मिळवण्यासाठी बिगर शेती उपक्रम राबविण्यासाठी पैसे लागतात ते मुद्रा कर्ज घेऊ शकतात.

कापड उत्पादने क्षेत्र

• पॉवरलूम, हातमाग, चिकन/जरदोजी वर्क, खादी अॅक्टिव्हिटी, पारंपारिक छपाई आणि डाईंग, विणकाम, संगणकीकृत भरतकाम, फॅब्रिकवरील डिझाईन, आणि कपडा नसलेल्या उत्पादनांसाठी इतर टेक्सटाईल क्रियाकलापांसाठी मुद्रा कर्ज देखील मिळू शकते.

शेती आणि संबंधित क्रियाकलाप

• मत्स्यपालन, मधमाशी पालन गुरेढोरे, छाटणी, कृषी चिकित्सालय, डिशरी यासारख्या कामांसाठी मुद्रा कर्ज घेता येते.

सूक्ष्म युनिट्ससाठी उपकरणे वित्त योजना

• आवश्यक उपकरणे किंवा यंत्रसामग्री, मायक्रो एंटरप्राइझच्या स्थापनेसाठी खरेदी करण्यासाठी मुद्रा कर्ज देखील घेतले जाऊ शकते.

उद्यम रजिस्ट्रेशन 

पंतप्रधान मुद्रा योजनेअंतर्गत 54 लाख लाभार्थ्यांना कर्ज देण्यात आले

केंद्र सरकारने मुद्रा कर्जासाठी 3 लाख कोटी रुपयांचे बजेट ठेवले होते, त्यापैकी 1.75 लाख कोटी रुपये आतापर्यंत वितरित करण्यात आले आहेत. ज्यांना मुद्रा योजना 2023 अंतर्गत कर्ज घ्यायचे आहे त्यांना कर्ज घेण्यासाठी कोणतेही प्रक्रिया शुल्क भरावे लागणार नाही. कर्ज परतफेडीचा कालावधी या योजनेंतर्गत 5 वर्षांनी वाढवण्यात आला आहे. या प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजना 2023 अंतर्गत मुद्रा कर्ज घेण्यासाठी देशातील लोकांना मुद्रा कार्ड देण्यात आले आहे.

Image By Twitter

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेद्वारे 54 लाख कर्जदारांना सुमारे 36578 कोटी कर्ज मंजूर करण्यात आले आहे. त्यापैकी 35598 कोटी रुपये तिन्ही श्रेणीतील कर्जदारांना वितरित करण्यात आले आहेत. बँकेने 44126 कोटी मंजूर केले होते. त्यापैकी 38668 कोटी रुपये वितरित करण्यात आले. योजना सुरू झाल्यापासून 7 वर्षांत 353 दशलक्ष लाभार्थ्यांना एकूण 19.22 ट्रिलियन कर्ज मंजूर करण्यात आले आहे. सरकारने 2015 मध्ये प्रधानमंत्री मुद्रा योजना सुरू केली. ज्याद्वारे बँक आणि बिगर बँकिंग वित्तीय कंपन्या, उत्पादन, व्यापार, सेवा आणि संबंधित क्रियाकलापांना कर्ज दिले जाते. हे कर्ज कमाल 10 लाख रुपयांपर्यंत आहे.

मंजूर 19.22 ट्रिलियन रुपयांपैकी 302.5 दशलक्ष लाभार्थ्यांना शिशु कर्ज अंतर्गत 8 ट्रिलियन रुपये वितरित करण्यात आले. किशोर कर्जा अंतर्गत 6.67 ट्रिलियन ते 44 दशलक्ष लाभार्थी आणि युवक कर्ज अंतर्गत 7 दशलक्ष लाभार्थ्यांना 4.51 ट्रिलियन रु. 2021-22 या आर्थिक वर्षात या योजनेअंतर्गत 53.7 दशलक्ष लाभार्थ्यांना 3.39 ट्रिलियन रुपये प्रदान करण्यात आले. 2020-21 मध्ये 50.7 दशलक्ष लाभार्थ्यांना 3.21 ट्रिलियन रुपये दिले गेले.

प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना 

PMMY अंतर्गत समाविष्ट क्षेत्रे

क्षेत्र	विवरण	त्या क्षेत्रातील उपक्रमांचे प्रकार
जमीन वाहतूक क्षेत्र	वाहतूक वाहनांच्या खरेदीसाठी कर्ज. ही वाहने माल किंवा वैयक्तिक वाहतुकीसाठी वापरली जाऊ शकतात.	ऑटो रिक्षा, ई-रिक्षा इ. प्रवासी कार आणि टॅक्सी. लहान माल वाहतूक करणारी वाहने. इतर तीन-चाकी वाहने.
सेवा क्षेत्र	यामध्ये सामुदायिक सेवा, सामाजिक सेवा किंवा वैयक्तिक सेवा यांचा समावेश होतो.	हेअर आणि ब्युटी सलून, ब्युटी पार्लर इ. टेलरिंग स्टोअर्स, बुटीक, ड्राय क्लीनिंग सेवा इ. व्यायामशाळा, खेळाडूंचे प्रशिक्षण, वैद्यकीय दुकाने इ. गॅरेज, सायकल आणि मोटरसायकल दुरुस्ती केंद्र इ. इतर सेवा जसे की फोटोकॉपीची दुकाने, कुरिअर एजन्सी इ.
अन्न उत्पादन क्षेत्र	लघु अन्न उद्योगांना मदत	पापड, लोणचे, जॅम/जेली आणि इतर कृषी उत्पादन/संरक्षण पद्धती तयार करणे. मिठाईची दुकाने, छोटी सेवा अन्न केंद्रे इ. दररोज केटरिंग सेवा, कॅन्टीन इ. सूक्ष्म शीतगृहे, बर्फ बनवण्याचे कारखाने, कोल्ड चेन वाहने, आइस्क्रीम बनवण्याचे उद्योग इ. बेकरी आणि बेक्ड उत्पादनांचे उत्पादन.
वस्त्रोद्योग क्षेत्र	गारमेंट आणि नॉन-गारमेंट उत्पादने तयार करणाऱ्या सूक्ष्म वस्त्र उद्योगांना सहाय्य करणे.	हातमाग आणि यंत्रमाग उद्योग हातकामाचे उद्योग जसे की भरतकाम, चिकन वर्क, डाईंग आणि प्रिंटिंग, विणकाम इ. कपडे आणि गैर-वस्त्रांसाठी यांत्रिक किंवा संगणकीकृत शिलाई. ऑटोमोबाईल आणि फर्निशिंग अॅक्सेसरीजचे उत्पादन इ.

मेक इन इंडिया योजना 

पीएम मुद्रा कर्ज घेण्याचे नियम काय आहेत?

मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत फक्त खालील श्रेणीतील व्यवसायांना मुद्रा कर्ज मिळते:

• प्रोप्रायटरशिप फर्म
• भागीदारी संस्था
• लहान उत्पादन युनिट
• सेवा क्षेत्रातील कंपनी
• दुकानदार
• फळे आणि भाजीपाला विक्रेता
• ट्रक/कार चालक
• हॉटेल मालक
• दुरुस्तीचे दुकान
• यंत्र चालवणारा
• लघु उद्योग
• अन्न प्रक्रिया युनिट
• ग्रामीण आणि शहरी भागातील इतर कोणताही ग्रामोद्योग

पीएम मुद्रा योजनेंतर्गत महिला लाभार्थ्यांची संख्या 68%

एकूण 33 कोटी प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेतून कर्ज देण्यात आले आहे. त्यापैकी 68% लाभार्थी महिला आहेत. एससी, एसटी समाजातील महिला आणि अल्पसंख्याक समाजातील आहेत. केंद्रीय मंत्री स्मृती इराणी यांनी 10 जानेवारी 2023 रोजी राज्यसभेत ही माहिती दिली होती. छोट्या उद्योगांना आर्थिक सहाय्य देण्याच्या उद्देशाने ही योजना सुरू करण्यात आली होती. या योजनेचा लाभ देशातील कोणत्याही नागरिकाला मिळू शकतो. महिला सक्षमीकरणावर केंद्र सरकारकडून विशेष लक्ष दिले जात आहे. त्यासाठी सरकार विविध योजना राबवत आहे. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत (पीएम मुद्रा कर्ज योजना) महिलांनाही सर्वाधिक कर्ज (मुद्रा कर्ज) देण्यात आले आहे.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेअंतर्गत 3 लाख कोटी रुपयांचे वार्षिक लक्ष्य

पीएम मुद्रा कर्ज योजनेद्वारे, सदस्य पत संस्थांद्वारे महिलांसह सूक्ष्म लघु उद्योजकांना 10 लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज दिले जाते. जेणेकरून ते उत्पादन, व्यापार, शेती इत्यादींशी संबंधित क्रियाकलापांद्वारे उत्पन्न मिळवू शकतील. केंद्रीय अर्थ राज्यमंत्री डॉ.भागवत किसनराव कराड यांनी हि माहिती दिली आहे. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत सरकारकडून अनुसूचित व्यावसायिक बँका, प्रादेशिक ग्रामीण बँका, नॉन-बँकिंग वित्तीय कंपन्या आणि सूक्ष्म वित्त संस्थांना वार्षिक लक्ष्य वाटप केले जाते. या वर्षासाठी हे लक्ष्य 3 लाख कोटी रुपये ठेवण्यात आले आहे.

Image By Twitter

या योजनेंतर्गत राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेश निहाय आणि लिंगनिहाय उद्दिष्टे सरकारद्वारे वाटप केलेली नाहीत. विविध बाबींचे मूल्यांकन केल्यानंतर या योजनेअंतर्गत कर्ज दिले जाते. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अंमलबजावणीशी संबंधित कोणतीही तक्रार असल्यास, तक्रारीचे निवारण संबंधित बँकेच्या समन्वयाने केले जाते.  या योजनेच्या अंतर्गत अंमलबजावणीत सुधारणा करण्यासाठी पुढील उपाययोजना केल्या जातील.

• कर्ज अर्ज सादर करण्याच्या सुविधेसाठी समर्थन.
• psbloansin59minutes आणि Udyami Mitra पोर्टलद्वारे ऑनलाइन अर्जाची तरतूद.
• स्टेकहोल्डर्समध्ये योजनेबद्दल जागरूकता वाढवण्यासाठी ग्राहक प्रचार मोहीम.
• अनुप्रयोग स्वरूपांचे सरलीकरण.
• सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांमध्ये मुद्रा नोडल ऑफिसरचे नामांकन.
• PMMY च्या संदर्भात पीएसबी च्या कामगिरीचे ठराविक कालावधीत निरीक्षण करणे.

स्कील इंडिया योजना मराठी 

पीएम मुद्रा योजनेअंतर्गत महिलांना कर्ज दिले गेले 

	खाते क्रमांक (कोटींमध्ये)	मंजूर रक्कम (लाख कोटीमध्ये)
एकूण कर्ज	32.11	17
महिलांना कर्ज दिले जाते	21.73	7.42
महिला उद्योजकांची टक्केवारी	68%	44%

सुमारे 28 कोटी लाभार्थ्यांना मुद्रा कर्ज योजनेचा लाभ मिळाला 

आपणा सर्वांना माहिती आहे की, आपल्या देशाचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी उद्योजकतेला चालना देण्यासाठी 8 एप्रिल 2015 रोजी मुद्रा कर्ज योजना सुरू केली होती! वित्त मंत्रालयाच्या म्हणण्यानुसार, ही योजना (PM मुद्रा कर्ज योजना) सुरू झाल्यापासून, या योजनेअंतर्गत बँका आणि वित्तीय संस्थांकडून 28.81 कोटी लाभार्थ्यांना 15.10 लाख कोटी रुपयांचे कर्ज वितरित करण्यात आले आहे. हे कर्ज (मुद्रा कर्ज) उत्पादन, व्यापार आणि सेवा क्षेत्र आणि कृषी क्षेत्राशी संबंधित क्रियाकलापांसाठी दिले जाते. मार्च 2022 अखेर प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेअंतर्गत 9.37 कोटी कर्ज खाती चालू होती. ज्यांच्या माध्यमातून 1.62 लाख कोटी रुपयांचे कर्ज घोषित करण्यात आले.

राष्ट्रीय गोकुल मिशन 

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजचे 6 वर्षे

व्यवसायासाठी बिनागॉरंटी कर्ज देण्यासाठी प्रधानमंत्री मुद्रा योजना सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेअंतर्गत तीन प्रकारचे कर्ज दिले जाते, ते म्हणजे शिशु मुद्रा कर्ज, किशोर मुद्रा कर्ज आणि तरुण मुद्रा कर्ज. शिशू मुद्रा कर्जाअंतर्गत ₹ 50000 पर्यंतचे कर्ज दिले जाते. किशोर मुद्रा कर्जाअंतर्गत ₹ 50000 ते ₹ 5 लाख पर्यंतची कर्जे दिली जातात आणि ₹ 5 लाख ते ₹ 10 लाख पर्यंतची मुद्रा कर्ज तरुण मुद्रा लोन अंतर्गत उपलब्ध करून दिली जाते. ही योजना 8 एप्रिल 2015 रोजी सुरू करण्यात आली. या योजनेअंतर्गत कोणताही निश्चित व्याजदर नाही. प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत वेगवेगळ्या बँका वेगवेगळे व्याजदर आकारतात.

Image By Twitter

• आतापर्यंत, गेल्या 6 वर्षांत प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेद्वारे 28.68 लाभार्थ्यांना 14.96 लाख कोटी रुपयांचे कर्ज प्रदान करण्यात आले आहे. या योजनेद्वारे 2015 ते 2018 या कालावधीत सुमारे 1.12 कोटी अतिरिक्त नोकऱ्या निर्माण झाल्या आहेत.
• या योजनेद्वारे लहान व्यवसायांना प्रोत्साहन देण्यात आले आहे. सन 2020-21 मध्ये, 4.20 कोटी लाभार्थ्यांना सरकारने कर्ज दिले. 2020-21 या आर्थिक वर्षासाठी 19 मार्च 2021 पर्यंत लाभार्थ्यांना 2.66 लाख कोटी रुपये वाटप करण्यात आले आहेत.
• प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत सुमारे 88% शिशू कर्जे वितरित करण्यात आली. 24% नवीन उद्योजकांना कर्ज देण्यात आले. 68% कर्जे महिलांसाठी तर 51% कर्जे अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि मागासवर्गीय नागरिकांना उपलब्ध करून देण्यात आली. याशिवाय, सुमारे 11% कर्ज अल्पसंख्याक समाजातील नागरिकांना देण्यात आले.

प्रधानमंत्री वय वंदना योजना 

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेतून आतापर्यंत 91 टक्के कर्ज वाटप करण्यात आले आहे

या योजनेअंतर्गत, आर्थिक वर्ष 2020-21 च्या पहिल्या तीन तिमाहीत 91% लाभार्थ्यांना कर्जाची रक्कम वितरित करण्यात आली आहे. मुद्रा कर्ज योजनेंतर्गत एकूण 2.68 कोटी लाभार्थ्यांना मान्यता देण्यात आली असून, त्याअंतर्गत लाभार्थ्यांना 1,62195.99 कोटी रुपये दिले जातील. या रकमेपैकी 8 जानेवारी 2021 पर्यंत 1,48,388.08 रुपये लाभार्थ्यांना देण्यात आले आहेत. 97.6% आणि 97% कर्जे FY 2020 आणि FY 2019 मध्ये बँका, NBFC, सूक्ष्म वित्त संस्था इत्यादींद्वारे वितरित करण्यात आली आहेत. ज्यामध्ये अंदाजे 329684.63 कोटी रुपये आणि 311811.38 कोटी रुपये लाभार्थ्यांच्या खात्यावर हस्तांतरित करण्यात आले आहेत.

• मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत, नोव्हेंबर 2020 पर्यंत 1.54 कर्ज मंजूर करण्यात आले होते, ज्या अंतर्गत लाभार्थ्यांच्या खात्यात 98,916.65 कोटी रुपयांची रक्कम हस्तांतरित करायची होती. 13 नोव्हेंबर 2020 पर्यंत 91936.62 कोटी रुपयांची रक्कम लाभार्थ्यांच्या खात्यात हस्तांतरित करण्यात आली.
• मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत ₹ 50,000/- ते ₹ 10 लाख पर्यंतचे कर्ज दिले जाते. शिशू कव्हर अंतर्गत ₹5 लाख पर्यंतचे कर्ज दिले जाते. किशोर कव्हर अंतर्गत ₹5 लाख पर्यंतचे कर्ज दिले जाते आणि तरुण श्रेणी अंतर्गत ₹10 लाख पर्यंतचे कर्ज दिले जाते.
• 31 जानेवारी 2020 पर्यंत सुमारे 22.53 कोटी लोकांनी या योजनेचा लाभ घेतला आहे, त्यापैकी 15.75 कोटी महिलांना कर्ज प्रदान करण्यात आले आहे. ही संख्या एकूण लाभार्थ्यांच्या 70% आहे. एमएसएमईंना करोना काळामधून बाहेर पडण्यासाठी सरकारकडून 80 लाख कर्ज दिले जाईल. ज्यामध्ये 2.05 लाख कोटी रुपये खर्च केले जाणार आहेत. या 2.05 लाख कोटी रुपयांपैकी 1.58 लाख कोटी रुपयांची कर्जे 4 डिसेंबर 2020 पर्यंत आपत्कालीन क्रेडिट लाइन हमी योजनेअंतर्गत वितरित करण्यात आली आहेत.

प्रधानमंत्री जन धन योजना 

प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत आतापर्यंत प्रदान करण्यात आलेली रक्कम

Financial year	PMMY loans sanctioned	Amount sanctioned (in Rs crore)	Amount disbursed (in Rs crore)
2022-23	33784995 *	258081.17*	251305.44*
2021-22	53795526	339110.35	331402.20
2020-21	50735046	321759.25	311754.47
2019-20	62247606	337495.53	329715.03
2018-19	59870318	321722.79	311811.38
2017-18	48130593	253677.10	246437.40
2016-17	39701047	180528.54	175312.13
2015-16	34880924	137449.27	132954.73

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) योजनेचे 7 वर्ष 

• प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) आर्थिक समावेशाच्या ध्येयाने सुरू करण्यात आली. आपण या योजनेचा 7 वा वर्धापन दिन साजरा करत आहोत. या योजनेचे काही प्रमुख ठळक मुद्दे आणि उपलब्धी आपण पाहू या.
• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 8 एप्रिल 2015 रोजी PMMY लाँच केले होते, ज्याचा उद्देश बिगर-कॉर्पोरेट आणि बिगर-कृषी लघु/सूक्ष्म उद्योगांना रु. 10 लाखांपर्यंत क्रेडिट सुविधा प्रदान करण्याच्या उद्देशाने आहे.
• योजनेच्या 7 व्या वर्धापन दिनानिमित्त, केंद्रीय वित्त आणि कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्री, श्रीमती निर्मला सीतारामन म्हणाल्या, “हे उल्लेखनीय आहे की एकूण 18.60 लाख कोटी रुपयांसाठी 34.42 कोटींहून अधिक कर्ज खाती उघडण्यात आली आहेत. या योजनेतून उत्पन्न वाढवणारे उपक्रम राबवले गेले आहे.
• PMMY द्वारे व्यावसायिक वातावरण सुधारण्यावर आणि मोठ्या प्रमाणावर रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्याबद्दल, अर्थमंत्री म्हणाल्या, “या योजनेमुळे विशेषतः लहान व्यवसायांसाठी सक्षम वातावरण निर्माण करण्यात मदत झाली आहे, आणि तळागाळात मोठ्या प्रमाणावर रोजगाराच्या संधी उपलब्ध झाल्या आहेत. महिलांसाठी 68% अधिक कर्ज खाती मंजूर करण्यात आली आहेत, आणि योजनेच्या सुरुवातीपासून कर्ज न घेतलेल्या नवउद्योजकांना 22% कर्जे देण्यात आली आहेत. 
• सर्व मुद्रा लाभार्थ्यांचे अभिनंदन करून आणि इतर संभाव्य कर्जदारांना पुढे येऊन राष्ट्र उभारणीच्या प्रक्रियेत सहभागी होण्याचे आवाहन करून श्रीमती सीतारामन म्हणाल्या, “आतापर्यंत मंजूर झालेल्या एकूण कर्जांपैकी 51 टक्के कर्जे अनुसूचित जाती/जमाती/ओबीसी प्रवर्गांना देण्यात आली आहेत. प्रधानमंत्री मुद्रा योजना ही सामाजिक न्याय सुनिश्चित करण्याच्या प्रयत्नाचे प्रतिनिधित्व करते आणि या अर्थाने 'सबका साथ, सबका विकास' च्या भावनेचे खरे प्रतीक आहे, जी माननीय पंतप्रधानांच्या दूरदृष्टीशी सुसंगत आहे.”
• यावेळी बोलताना केंद्रीय वित्त राज्यमंत्री डॉ. भागवत किशनराव कराड म्हणाले की, प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) सुरू करण्यामागील प्रेरक शक्ती म्हणजे सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योगांना विनाव्यत्यय/अखंडपणे संस्थात्मक कर्ज देणे. लाँच झाल्यापासून, गेल्या सात वर्षांत, एकूण 34.42 कोटी खातेदारांना मदत देऊन ही योजना उत्साही उद्योजकांना यशस्वीरित्या लाभ देत आहे, असे वित्त राज्यमंत्री म्हणाले.
• कराड म्हणाले की, या योजनेंतर्गत कर्ज घेणारे अनेक उद्योजक हे समाजातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील आहेत. त्याहूनही महत्त्वाची बाब म्हणजे या योजनेतील सर्वात मोठा लाभार्थी गट महिलांचा आहे. या योजनेंतर्गत उघडण्यात आलेल्या कर्ज खात्यांपैकी 68 टक्क्यांहून अधिक खाती महिलांची आहेत. योजनेंतर्गत विशेष मोहिमांमुळे महिला आणि SC/ST/OBC वर विशेष लक्ष केंद्रित करून संभाव्य कर्जदारांपर्यंत पोहोचण्यात मदत झाली आहे. PMMY चे आणखी एक उल्लेखनीय लक्ष म्हणजे NITI आयोगाने ओळखलेल्या 'आकांक्षी जिल्ह्यांतील' जास्तीत जास्त लाभार्थ्यांना क्रेडिट प्रदान करणे आणि त्याद्वारे या क्रेडिट-वंचित जिल्ह्यांमध्ये कर्जाचा प्रवाह अनुकूल करणे, असे वित्त राज्यमंत्री डॉ. कराड यांनी सांगितले.
• देशात आर्थिक समावेशन (FI) कार्यक्रमाची अंमलबजावणी तीन स्तंभांवर आधारित आहे, म्हणजे, बँक नसलेल्यांना बँकिंग प्रवेशाचा विस्तार करणे, असुरक्षित पत सुरक्षित करणे आणि बँक नसलेल्यांना आर्थिक प्रवेश वाढवणे. या कार्यक्रमांतर्गत, तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने आणि विविध भागधारकांसोबत सहयोगी दृष्टिकोन स्वीकारून, वंचितांना मदत करून ही तीन उद्दिष्टे पूर्ण करण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.
• FI च्या तीन स्तंभांपैकी एक - वंचितांना आर्थिक प्रवेश प्रदान करणे - PMMY द्वारे FI इकोसिस्टममध्ये प्रतिबिंबित होते. लघु उद्योजकांना पतपुरवठा सुविधा उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने ही योजना कार्यान्वित करण्यात आली आहे. त्याच्या विविध उपक्रमांद्वारे PMMY योजना नवोदित उद्योजकांपासून कष्टकरी शेतकऱ्यांपर्यंत सर्व भागधारकांच्या आर्थिक गरजांवर लक्ष केंद्रित करते.
• प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) हा वंचित आणि सामाजिक-आर्थिकदृष्ट्या उपेक्षित समुदायाला आर्थिक सहाय्य प्रदान करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण उपक्रम आहे, ज्याने लाखो लोकांना त्यांची स्वप्ने आणि आकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी सक्षम केले आहे आणि लोकांमध्ये स्वाभिमान आणि स्वातंत्र्याची भावना निर्माण केली आहे. 

डिजिटल इंडिया 

प्रधानमंत्री मुद्रा लोन कुठून आणि किती बँकांकडून मिळते?

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेंतर्गत, देशातील 21 सरकारी बँका, 17 खाजगी क्षेत्रातील बँका, 31 प्रादेशिक ग्रामीण बँका, 4 सहकारी बँका, 36 सूक्ष्म वित्त संस्था आणि 25 नॉन-बँकिंग वित्तीय कंपन्या (NBFC) कडून मुद्रा कर्ज घेतले जाऊ शकते. मुद्रा कर्जाच्या सर्व संस्थांची नावे पुढीलप्रमाणे आहेत.

मुद्रा कर्ज देणाऱ्या सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांची यादी

• अलाहाबाद बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• आंध्र बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• बँक ऑफ बडोदा, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• बँक ऑफ इंडिया सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• बँक ऑफ महाराष्ट्र, प्रादेशिक बँका
• कॅनरा बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• कॉर्पोरेशन बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• देना बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• आयडीबीआय बँक लिमिटेड, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• इंडियन बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• इंडियन ओव्हरसीज बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• ओरिएंटल बँक ऑफ कॉमर्स, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• पंजाब आणि सिंध बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• पंजाब नॅशनल बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• स्टेट बँक ऑफ इंडिया, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• सिंडिकेट बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• UCO बँक, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• युनियन बँक ऑफ इंडिया, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक
• युनायटेड बँक ऑफ इंडिया, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक

प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना 

मुद्रा कार्ड म्हणजे काय?

जेव्हा तुम्ही मुद्रा कर्जासाठी अर्ज करता तेव्हा तुम्हाला मुद्रा कार्ड दिले जाते जे डेबिट कार्ड असते. तुम्ही यशस्वीरित्या कर्जासाठी अर्ज केल्यानंतर, तुम्हाला कार्ड जारी करणारे खाते उघडण्याची आवश्यकता आहे. तुम्ही कर्जाची रक्कम काढण्यासाठी मुद्रा कार्ड वापरू शकता जी तुम्ही कर्जासाठी यशस्वीरित्या अर्ज केल्यानंतर तुमच्या मुद्रा खात्यात वितरित केली जाईल.

ज्याप्रमाणे एटीएममध्ये जाऊन एटीएम कार्डमधून पैसे काढता येतात, त्याचप्रमाणे मुद्रा कार्डमधून पैसे काढता येतात. पण इथे तुम्हाला कळवणे महत्त्वाचे आहे की एटीएम कार्ड तुमच्या बँक खात्यातून पैसे काढते पण मुद्रा कार्ड तुम्हाला कर्ज देते. व्यवसायाच्या खेळत्या भांडवलाच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी वास्तविक मुद्रा कार्ड वापरले जाते.

पीएम मुद्रा लोन पात्रता निकष

भारतीय नागरिक ज्यांच्याकडे सेवा क्षेत्रातील क्रियाकलाप किंवा व्यापार किंवा उत्पादन क्रियाकलापांसाठी स्वतःची व्यवसाय योजना आहे आणि त्यांना 10 लाख रुपयांपर्यंत कर्जाची आवश्यकता आहे ते मुद्रा कर्जासाठी अर्ज करू शकतात. मुद्रा कर्ज खालील ठिकाणांहून मिळू शकते:

• सरकारी बँक
• खाजगी बँक
• प्रादेशिक ग्रामीण बँक
• लहान वित्त बँक
• मायक्रो फायनान्स संस्था
• NBFCs (नॉन-बँकिंग वित्तीय कंपन्या)

पीएम मुद्रा कर्ज योजनेचे लाभार्थी

• प्रोप्रायटरशिप फर्म
• भागीदारी संस्था 
• सेवा क्षेत्रातील कंपन्या
• सूक्ष्म उद्योग
• दुरुस्तीची दुकाने
• ट्रकचे मालक
• अन्न व्यवसाय
• विक्रेता
• मायक्रो मॅन्युफॅक्चरिंग फॉर्म

मुद्रा लोन घेण्यापूर्वी तयारी कशी करावी?

मुद्रा लोन घेण्यापूर्वी खालील तयारी करणे अत्यावश्यक आहे.

• व्यवसाय योजना तयार करणे
• मुद्रा कर्जासाठी बँक निवडणे
• मुद्रा कर्ज पात्रता पूर्ण करणे
• सर्व आवश्यक कागदपत्रे गोळा करणे
• मुद्रा कर्जासाठी अर्ज करा
• मुद्रा कर्ज म्हणून मिळालेली रक्कम वापरण्याची तयारी पूर्ण करणे.

महिलांना मुद्रा कर्ज मिळू शकते का?

होय, पूर्णपणे महिला व्यावसायिकांना मुद्रा कर्ज मिळते. इन्फॅक्ट मुद्राच्या वेबसाइटनुसार, मुद्रा कर्जाची प्रत्येक तिसरी लाभार्थी एक महिला आहे. महिलांना अधिकाधिक मुद्रा कर्ज उपलब्ध करून द्यावे यावर सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्रालयाचा भर आहे.

प्रधानमंत्री ग्रामीण डिजिटल साक्षरता अभियान 

प्रधानमंत्री मुद्रा लोन घेण्याचे फायदे

मुद्रा कर्जाची मुख्य वैशिष्ट्ये आणि फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

• ग्रामीण आणि शहरी अशा दोन्ही ठिकाणी बँकिंग आणि वित्तीय सेवांचा फायदा घेता येतो.
• सूक्ष्म-लहान व्यवसाय आणि स्टार्ट-अपला आर्थिक सहाय्य प्रदान केले जाऊ शकते.
• अल्प रकमेसाठी व्यवसाय कर्ज परवडणाऱ्या व्याजदरात मिळू शकते.
• कर्जदाराची क्रेडिट गॅरंटी सरकारकडून घेतली जाते, त्यामुळे कर्जदार कर्ज घेतलेल्या रकमेची परतफेड करू शकला नाही, तर नुकसानीसाठी सरकार जबाबदार असेल.
• खाद्यपदार्थ विक्रेते, दुकानदार आणि इतर छोटे व्यावसायिक या योजनेचा जास्तीत जास्त फायदा घेऊ शकतात.
• अशा भागात या योजनेद्वारे आर्थिक मदत उपलब्ध आहे. ज्या भागात लोकांना मुलभूत बँकिंग सुविधा उपलब्ध नाहीत.
• योजनेचा परतफेड कालावधी सात वर्षांपर्यंत वाढू शकतो.
• महिला कर्जदार सवलतीच्या व्याजदरात कर्ज घेऊ शकतात.
• नियुक्त सावकारांसह पुनर्वित्त योजनांचा देखील लाभ घेता येतो.
• मायक्रो एंटरप्राइझ उपक्रमांद्वारे उत्पन्न मिळवू इच्छिणाऱ्या व्यक्ती मायक्रो क्रेडिट योजनेचा लाभ घेऊ शकतात.
• मुद्रा कर्ज योजना "मेक इन इंडिया" मोहिमेच्या सहकार्याने आहे जी सरकारने नाविन्यपूर्णतेला चालना देण्यासाठी, गुंतवणूक सुलभ करण्यासाठी, कौशल्य विकासात सुधारणा करण्यासाठी आणि देशातील सर्वोत्तम उत्पादन पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी सुरू केली आहे.
• या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी कोणत्याही तारण किंवा सुरक्षिततेची आवश्यकता नाही.
• या योजनेद्वारे कर्ज घेतलेला निधी केवळ व्यावसायिक कारणांसाठी वापरला जाऊ शकतो.
• कर्जदाराला मुद्रा कार्ड मिळते, ज्याच्या मदतीने तो व्यावसायिक गरजांवर खर्च करू शकतो.

पीएम मुद्रा कर्जासाठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत?

खाली आम्ही नवीन व्यवसाय कर्ज मिळविण्यासाठी मुद्रा कर्ज दस्तऐवजांची एक चेकलिस्ट प्रदान केली आहे. तुम्ही SBI बँक, HDFC, बँक ऑफ इंडिया, PNB किंवा बँक ऑफ महाराष्ट्र मार्फत प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेसाठी अर्ज करत असलात तरीही सूचीबद्ध कागदपत्रे सर्वांसाठी समान असतील.

• छायाचित्रे: 2 अलीकडील पासपोर्ट आकाराची छायाचित्रे
• ओळखीचा पुरावा: मतदार ओळखपत्र, पॅन कार्ड, आधार कार्ड, पासपोर्ट, ड्रायव्हिंग लायसन्स.
• पत्त्याचा पुरावा: आधार कार्ड, पासपोर्ट, युटिलिटी बिले, मतदार ओळखपत्र.
• उत्पन्नाचा पुरावा: मागील 6 महिन्यांचे बँक खाते विवरण, आयकर रिटर्न/विक्रीकर रिटर्न, मागील 3 वर्षांचे ऑडिट केलेले ताळेबंद आणि खेळत्या भांडवलाच्या मर्यादेसाठी पुढील 2 वर्षांसाठी अंदाजित ताळेबंद.
• व्यवसायाच्या अस्तित्वाचा पुरावा: व्यवसायाचा परवाना किंवा व्यवसायाचे नोंदणी प्रमाणपत्र, मालकांचे तपशील आणि व्यवसायाचा पत्ता असलेली कागदपत्रे, भाडे करार (आस्थापना भाड्याने घेतलेली मालमत्ता असल्यास), भागीदारी करार (भागीदारी व्यवसायाच्या बाबतीत), मेमोरँडम (कंपनीच्या बाबतीत), टायटल डीड आणि लीज डीड इ.

इतर मुद्रा लोनसाठी लागणाऱ्या कागपत्रांची यादी

खाली मुद्रा कर्ज पात्रता कागदपत्रे आहेत जी तुम्हाला विशिष्ट व्यावसायिक हेतूंसाठी सबमिट करणे आवश्यक असेल.

मुद्रा लोन अंतर्गत वाहन कर्ज

• रीतसर भरलेला प्रधानमंत्री मुद्रा योजना अर्ज
• योग्यरित्या भरलेला वाहन कर्ज अर्ज
• उत्पन्नाचा पुरावा
• ओळख पुरावा
• 2 पासपोर्ट आकाराचे फोटो
• मागील 6 महिन्यांचे बँक स्टेटमेंट

मुद्रा लोन अंतर्गत व्यवसाय हप्ता कर्ज

• रीतसर भरलेला प्रधानमंत्री मुद्रा योजना अर्ज
• व्यवसायाच्या हप्त्याच्या कर्जाचा रीतसर भरलेला अर्ज
• मागील 2 वर्षांचे प्राप्तिकर विवरणपत्र
• CA प्रमाणित व्यवसाय आर्थिक अहवाल
• ओळखीचा पुरावा
• पत्त्याचा पुरावा
• पात्रतेचा पुरावा
• स्थापनेचा पुरावा
• व्यापार संदर्भ
• मागील 6 महिन्यांचे बँक स्टेटमेंट
• व्यवसाय सातत्य पुरावा
• कार्यालय/अपार्टमेंटच्या मालकीचा पुरावा

मुद्रा लोन अंतर्गत व्यवसाय कर्ज गट आणि ग्रामीण व्यवसाय क्रेडिट

• रीतसर भरलेला प्रधानमंत्री मुद्रा योजना अर्ज
• व्यवसायाच्या हप्त्याच्या कर्जाचा रीतसर भरलेला अर्ज
• मागील 2 वर्षांचे प्राप्तिकर विवरणपत्र
• ओळखीचा पुरावा
• पत्त्याचा पुरावा
• मागील 1 वर्षाचे बँक स्टेटमेंट
• व्यवसाय विंटेज पुरावा
• कार्यालय/अपार्टमेंटच्या मालकीचा पुरावा

पीएम गती शक्ती योजना 

प्रधानमंत्री मुद्रा लोन योजना अंतर्गत ऑफलाईन अर्ज करण्याची प्रक्रिया 

मुद्रा कर्जाचा फॉर्म भरण्यासाठी, तुम्ही प्रथम तुमच्या जवळच्या कोणत्याही बँकेत जाणे आवश्यक आहे. मुद्रा योजनेतून मुद्रा कर्जासाठी अर्ज भरण्यासाठी या चरणांचे अनुसरण करा:

• सर्वप्रथम तुमच्या जवळच्या बँकेबद्दल जाणून घ्या कि ती मुद्रा कर्ज योजनेअंतर्गत सूचीबद्ध आहे.
• तुम्हाला बँक निवडल्यानंतर तुमच्या व्यवसायची योजना बनवावी लागेल.
• बिझनेस प्लॅनमध्ये, तुम्हाला हे सांगावे लागेल की तुम्ही बिझनेस लोन म्हणून मिळालेली रक्कम कशी वापराल.
• जेव्हा व्यवसाय योजना तयार होईल, तेव्हा तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेचा फॉर्म घ्यावा लागेल आणि तो योग्यरित्या भरावा लागेल.

• सबमिशनच्या वेळी कोणती कागदपत्रे आवश्यक असतील हे फॉर्ममध्ये तपासा. सर्व संबंधित कागदपत्रे तयार ठेवा.
• मुद्रा कर्जासाठी मुद्रा फॉर्म भरल्यानंतर, ओळखपत्र, पत्त्याचा पुरावा, ताळेबंद, जात प्रमाणपत्र (लागू असल्यास), आयकर विवरणपत्र, विक्रीकर इत्यादी आवश्यक कागदपत्रे जोडावी लागतात.
• जेव्हा फॉर्म पूर्णपणे भरला जातो आणि सर्व कागदपत्रे जोडली जातात, तेव्हा आता ते पुन्हा एकदा तपासणे आवश्यक आहे. फॉर्म एकदा पुन्हा तपासा.
• जेव्हा तुम्हाला खात्री असेल की फॉर्ममध्ये कोणतीही दुरुस्ती करण्याची आवश्यकता नाही, तेव्हा तो बँकेत जमा करा. आता बँक फॉर्मची पडताळणी करेल आणि पुढील चरणासाठी तुम्हाला सूचित करेल.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजनेअंतर्गत ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.

• तुम्हाला मुद्रा योजनेचे प्रकार मुख्यपृष्ठावर दिसतील जे खालीलप्रमाणे आहेत.
• शिशु 
• युवा
• तरुण
• यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.
• तुम्हाला या पृष्ठावरून अर्ज डाउनलोड करावा लागेल.
• यानंतर तुम्हाला या अर्जाची प्रिंट आउट घ्यावी लागेल.
• आता तुम्हाला अर्जात विचारलेली सर्व महत्त्वाची माहिती काळजीपूर्वक भरावी लागेल.
• तुम्हाला यानंतर सर्व महत्त्वाची कागदपत्रे जोडावी लागतील.
• आता तुम्हाला हा अर्ज तुमच्या जवळच्या बँकेत जमा करावा लागेल.
• 1 महिन्याच्या आत तुमच्या अर्जाची पडताळणी केल्यानंतर तुम्हाला कर्ज वितरित केले जाईल.

मुद्रा पोर्टलवर लॉग इन करण्याची प्रक्रिया

• यासाठी सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.

• होम पेजवर तुम्हाला लॉगिन बटणावर क्लिक करावे लागेल.
• तुमच्या यानंतर समोर एक नवीन पेज उघडेल ज्यामध्ये तुम्हाला तुमचे युजरनेम, पासवर्ड आणि कॅप्चा कोड टाकावा लागेल.
• तुम्हाला यानंतर लॉगिन बटणावर क्लिक करावे लागेल.
• अशा प्रकारे तुम्ही मुद्रा पोर्टलवर लॉगिन करू शकाल.

वार्षिक अहवाल पाहण्याची प्रक्रिया

• यासाठी सर्वप्रथम तुम्हाला प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.

• होम पेजवर तुम्हाला Financials या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• यानंतर तुम्हाला वार्षिक अहवालाच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• आता तुमच्या समोर खालील पर्याय उघडतील.
• वार्षिक अहवाल 2019 -20
• वार्षिक अहवाल 2018-19
• अहवाल 2017-18
• वार्षिक अहवाल 2016-17
• वार्षिक अहवाल 2015-16
• यानंतर तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• यानंतर PSF फाइल तुमच्या डिव्हाइसमध्ये डाउनलोड केली जाईल.
• या फाइलमध्ये तुम्ही वार्षिक अहवाल पाहू शकता.

पब्लिक डिस्क्लोजर पाहण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.

• यानंतर तुम्हाला Financials या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• आता तुम्हाला पब्लिक डिस्क्लोजरच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• यानंतर तुम्हाला आर्थिक वर्ष निवडावे लागेल.
• आता तुम्हाला क्वार्टर निवडावा लागेल.
• तुम्ही तिमाही निवडताच PDF फाइल तुमच्या डिव्हाइसवर डाउनलोड केली जाईल.
• तुम्ही या फाइलमध्ये सार्वजनिक खुलासा पाहू शकता.

रिपोर्ट पाहण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम यसाठी तुम्हाला प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.

• होम पेजवर, तुम्हाला रिपोर्ट पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• तुमच्या यानंतर समोर एक नवीन पेज उघडेल.
• आता या पृष्ठावर तुम्हाला तुमचे राज्य निवडावे लागेल.तुम्ही तुमचे राज्य निवडताच, संबंधित माहिती तुमच्या स्क्रीनवर दिसेल.

टेंडर संबंधित माहिती मिळविण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम यासाठी तुम्हाला प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• होम पेजवर तुम्हाला टेंडर्सच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.
• या पृष्ठावर निविदांची यादी असेल.
• तुम्हाला तुमच्या आवश्यकतेनुसार पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• संबंधित माहिती तुमच्या संगणकाच्या स्क्रीनवर असेल.

शॉर्टलिस्टेड फॉर पार्टनरिंग मुद्राशी संबंधित माहिती मिळविण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• यानंतर तुम्हाला ऑफरिंगच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• आता तुम्हाला Shortlisted For Partnering Mudra च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• यानंतर तुमच्या डिव्हाइसमध्ये फाइल डाउनलोड केली जाईल.
• या फाइलमध्ये तुम्ही संबंधित माहिती पाहू शकाल.

बँक नोडल ऑफिसरशी संबंधित माहिती मिळविण्यासाठी प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• होम पेजवर, तुम्हाला Contact Us पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• यानंतर तुमच्यासमोर एक नवीन पेज उघडेल.

• या पेजवर तुम्हाला बँक नोडल ऑफिसर्स PMMY च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• तुम्ही या पर्यायावर क्लिक करताच तुमच्या डिव्हाइसमध्ये PDF फाइल डाउनलोड होईल.
• या फाइलमध्ये तुम्ही बँक नोडल ऑफिसरशी संबंधित माहिती पाहू शकाल.

एमजीटी 7 पाहण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• होम पेजवर तुम्हाला Financials या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• यानंतर तुम्हाला MGT-7 च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• आता तुम्हाला आर्थिक वर्ष निवडावे लागेल.
• तुम्ही आर्थिक वर्ष निवडताच, MGT-7 तुमच्या डिव्हाइसवर डाउनलोड केले जाईल.

ओवरऑल परफॉर्मेंस पाहण्यासाठी प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• होम पेजवर, तुम्हाला ओव्हरऑल परफॉर्मन्सच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• यानंतर संपूर्ण कार्यप्रदर्शन अहवाल तुमच्या डिव्हाइसमध्ये डाउनलोड केला जाईल.
• तुम्ही तुमच्या डिव्‍हाइसवर डाउनलोड केलेली फाइल उघडून एकूण कार्यप्रदर्शन संबंधित माहिती पाहू शकता.

कॉर्पोरेट गव्हर्नन्सशी संबंधित माहिती मिळविण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• यानंतर तुम्हाला कॉर्पोरेट गव्हर्नन्सच्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• यानंतर आता तुमच्या समोर एक नवीन पेज उघडेल.
• या पृष्ठावर खालील पर्याय असतील.
• कॉरपोरेट सोशल रिस्पांसिबिलिटी पॉलिसी
• इंटरनल गाइडलाइन ऑन कॉरपोरेट गवर्नेंस
• फेयर प्रैक्टिसेज कोड
• ग्रीवेंस रिड्रेसल
• टर्म्स एंड कंडीशन फॉर अप्वाइंटमेंट आफ इंडिपेंडेंट डायरेक्टर
• एनआरसी चार्टर
• द ओंबड्समैन स्कीम
• यानंतर तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• यानंतर फाइल तुमच्या डिव्हाइसमध्ये डाउनलोड केली जाईल.
• ऑफिस फाइलमध्ये संबंधित माहिती पाहण्यास सक्षम असेल.

पीएम मुद्रा योजनेची राज्यनिहाय कामगिरी पाहण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.

• यानंतर तुम्हाला स्टेट वाइज परफॉर्मेंस पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• आता तुमच्या डिव्हाइसवर PDF फॉरमॅटमध्ये फाइल डाउनलोड केली जाईल.
• या फाइलमध्ये तुम्ही राज्यवार कामगिरी पाहू शकता.

बँकनिहाय कामगिरी पाहण्यासाठी प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• मुख्यपृष्ठावर, तुम्हाला बैंक वाइज परफॉर्मेंस पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• यानंतर बँक वार परफॉर्मन्स रिपोर्ट तुमच्या डिव्हाइसमध्ये डाउनलोड केला जाईल.
• तुम्ही या अहवालात संबंधित माहिती पाहू शकाल.

मुद्रा उद्योजकाची प्रोफाइल पाहण्याची प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• आता तुमच्या समोर होम पेज उघडेल.
• यानंतर तुम्हाला Profile of Mudra Entrepreneur या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• आता तुमच्या डिव्हाइसमध्ये PDF फाइल डाउनलोड केली जाईल.
• या फाइलमध्ये तुम्ही मुद्रा उद्योजकाचे प्रोफाइल पाहू शकाल.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना तक्रार अधिकारी

• ग्राहक सेवा केंद्राचा पत्ता - स्वावलंबन केंद्र, प्लॉट नंबर सी 11, जी ब्लॉक, वांद्रे कुर्ला कॉम्प्लेक्स, वांद्रे पूर्व, मुंबई - 400051, महाराष्ट्र टेलिफोन- 022-67221465 ईमेल- [email protected] वेळ - सोमवार ते शुक्रवार सकाळी 10 वाजता सर्व कामकाजाच्या दिवशी आणि सार्वजनिक सुट्टीच्या दिवशी PM ते संध्याकाळी 6:00 PM
• तक्रार निवारण अधिकारी नाव - श्री राजेश कुमार ईमेल - [email protected] वेळ: सोमवार ते शुक्रवार सकाळी 10:00 ते संध्याकाळी 6:00 सर्व कामकाजाचे दिवस आणि सार्वजनिक सुट्ट्या
• मुख्य तक्रार निवारण अधिकारी नाव – श्री. अमिताभ मिश्रा ईमेल – [email protected] वेळ – सर्व कामकाजाच्या दिवशी आणि सार्वजनिक सुट्टीच्या दिवशी सकाळी 10:00 ते संध्याकाळी 6:00

संपर्क तपशील पाहण्यासाठी प्रक्रिया

• सर्वप्रथम तुम्हाला प्रधानमंत्री मुद्रा कर्ज योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
• तुमच्या समोर यानंतर होम पेज उघडेल.
• यानंतर तुम्हाला Contact Us च्या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.

• आता तुमच्या समोर एक नवीन पेज उघडेल.
• या पृष्ठावर खालील पर्याय असतील.
• PMMY टोल फ्री क्रमांक
• मुद्रा अधिकारी मुंबई
• तक्रार अधिकारी
• बँक नोडल अधिकारी
• मिशन ऑफिस संपर्क तपशील
• तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार पर्यायासमोर दिलेल्या डाउनलोड पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
• तुम्ही डाउनलोड पर्यायावर क्लिक करताच तुमच्या स्क्रीनवर संपर्क तपशील उघडेल.

अधिकृत वेबसाईट	इथे क्लिक करा
अप्लिकेशन फॉर्म PDF	इथे क्लिक करा
केंद्र सरकारी योजना	इथे क्लिक करा
महाराष्ट्र सरकारी योजना	इथे क्लिक करा

निष्कर्ष 

मुद्रा योजनेच्या प्रारंभासह, सरकारने अखेरीस छोट्या सूक्ष्म-युनिट्सना औपचारिक क्रेडिट प्रणालीमध्ये एकत्रित केले आहे. बँक नसलेली लोकसंख्या जी पूर्वी निधीच्या कमतरतेमुळे अपंग होती, आता त्यांच्या उदरनिर्वाहाच्या गरजा पूर्ण करण्यास सक्षम आहेत.

अशा सूक्ष्म आणि लहान युनिट्समध्येच खरा भारत वसतो. त्यामुळे या घटकांचा विकास हाच आर्थिक परिवर्तनाचा खरा निर्देशांक आहे आणि ही प्रक्रिया मुद्रा योजनेद्वारे अतिशय चांगल्या पद्धतीने साध्य होत आहे. अशाप्रकारे, सरकारने ‘अनिधी नसलेल्यांना निधी’ देण्याच्या उद्देशाने सुरू केलेली PMMY कर्ज योजना, ग्रामीण क्षेत्राच्या आर्थिक विकासासाठी, उत्तम रोजगाराच्या संधी आणि व्यवसाय विस्तारासाठी एक उत्तम पाऊल आहे. तसेच, दरवर्षी पीएमएमवाय अंतर्गत सरकारकडून वाढीव बजेट प्रदान करण्यात आले आहे.

प्रधानमंत्री मुद्रा योजना 2023 FAQ 

Q. प्रधानमंत्री मुद्रा योजना काय आहे ?

मायक्रो युनिट्स डेव्हलपमेंट अँड रिफायनान्स एजन्सी (मुद्रा) ही एक सरकारी योजना आहे. प्रधानमंत्री मुद्रा योजना (PMMY) अंतर्गत व्यावसायिक कर्ज आणि 5 वर्षांपर्यंत परतफेड कालावधीसह 10 लाखांपर्यंतच्या खेळत्या भांडवलाच्या कर्जासाठी संपार्श्विक मुक्त कर्ज योजना सुरू केली आहे. व्यक्ती, एमएसएमई, स्वयंरोजगार व्यावसायिक आणि इतर व्यावसायिक संस्थांद्वारे याचा लाभ घेतला जाऊ शकतो. वित्तीय संस्था शून्य ते नाममात्र प्रक्रिया शुल्क आणि फोरक्लोजर शुल्क आकारतात.

• मुद्रा योजनेचे मुख्यत्वे 3 कर्ज योजना किंवा श्रेणींमध्ये वर्गीकरण केले जाते, ते म्हणजे शिशू, किशोर आणि तरुण. या योजनेअंतर्गत देऊ केलेल्या कर्जाच्या रकमेचा तपशील खाली नमूद केला आहे:
• शिशु कर्ज योजना: रु. 50,000/- (स्टार्ट-अप आणि नवीन व्यवसायांसाठी) पर्यंत कर्ज. 
• किशोर कर्ज योजना: रु. 50,001/- ते रु. 5,00,000/- (उपकरणे/यंत्रसामग्री, कच्चा माल, विद्यमान उद्योगांसाठी व्यवसाय विस्तारासाठी)
• तरुण कर्ज योजना: रु. 500,001/- ते रु. 10,00,000/- (स्थापित व्यवसाय आणि उपक्रमांसाठी)

Q. मुद्रा लोनवर सबसिडी उपलब्ध आहे का?

नाही. मुद्रा योजनेंतर्गत घेतलेल्या कर्जावर केंद्र सरकारकडून कोणत्याही बाजूने सबसिडी दिली जात नाही. तथापि, किशोर आणि तरुण मुद्रा कर्जाचा परतफेड कालावधी आणि मासिक हप्ता (EMI) कर्जाची रक्कम आणि व्यवसायाच्या स्वरूपानुसार ठरवले जातात.

Q. मुद्रा लोनचा व्याजदर किती आहे?

मुद्रा योजनेद्वारे उपलब्ध असलेल्या व्यावसायिक कर्जाचा व्याजदर संबंधित बँकांवर अवलंबून असतो. तथापि, मुद्रा योजनेचे व्याजदर साधारणपणे 8 टक्क्यांपासून सुरू होतात. या संबंधित माहित करून  घेणे देखील महत्त्वाचे आहे की मुद्रा कर्जाचे व्याजदर देखील कर्जाची रक्कम आणि परतफेड कालावधी इत्यादींवर अवलंबून असतात.

Q. मुद्रा लोन कोणत्या प्रकारच्या ग्राहकांसाठी आहे?

मुद्रा कर्जे मुख्यत्वे नॉन-कॉर्पोरेट लघु व्यवसाय विभागासाठी आहेत ज्यात सेवा क्षेत्रातील युनिट्स, छोटे उद्योग, लहान उत्पादन युनिट्स, भाजीपाला किंवा फळ विक्रेते, दुरुस्तीची दुकाने इत्यादी म्हणून काम करणाऱ्या लाखो भागीदारी आणि मालकी कंपन्यांचा समावेश आहे. जे शहरी तसेच ग्रामीण भागातही असू शकते.

Q. मला मुद्रा लोन घ्यायचे असल्यास माझ्याकडे पॅनकार्ड असणे आवश्यक आहे का?

मुद्रा कर्ज मिळविण्यासाठी पॅन कार्ड अनिवार्य नाही परंतु वित्तपुरवठा संस्थेने विहित केलेल्या इतर केवायसी आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी पॅन कार्ड आवश्यक असेल.