रेशीम उद्योग (पोकरा योजना अंतर्गत) | POCRA Yojana Maharashtra | रेशीम उद्योग संपूर्ण माहिती, ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया

रेशीम उत्पादन हा शेतीला पूरक व्यवसाय आहे. दुग्ध व्यवसाय व पोल्ट्री व्यवसायाप्रमाणेच हा व्यवसायही अत्यंत कमी खर्चात व शेतकऱ्यांना उपलब्ध साहित्याने करता येतो. नवीन तुती लागवड पद्धत आणि नवीन किट-पालन पद्धतीमुळे कमी श्रमात हा व्यवसाय मोठ्या प्रमाणावर शक्य होतो. घरातील लहान थोर व्यक्तींचा या व्यवसायात उपयोग होऊ शकतो. शेतकऱ्यांना कमीत कमी वेळेत महिनाभरात जास्तीत जास्त उत्पन्न मिळू शकते. सरकारने स्थिर वस्तूंच्या खरेदीसाठी निश्चित किंमतीची हमी दिली आहे. कोणत्याही चांगल्या निचऱ्याच्या जमिनीत तुतीची लागवड करता येते. या पट्टा पद्धतीने लागवड केल्यास तुती लागवडीतून पाल्याचे उत्पादन वाढते. पट्टा पद्धतीत खूप कमी पाणी लागते. एक एकर उसामध्ये 3 एकर तुतीची लागवड करता येते. एकदा लागवड केल्यावर तुती 15 वर्षांपर्यंत जगू शकत असल्याने, दरवर्षी लागवड करण्याची गरज नसते त्यामुळे लागवडीचा खर्च इतर पिकांइतका वारंवार होत नाही. एप्रिल, मे महिन्यात पाणी नसले तरी तुती मरत नाहीत. पाणी मिळाल्यानंतर तुती पुन्हा जोमाने वाढतात.

आज शेतीमध्ये असे कोणतेही नगदी पीक नाही की जे, रेशीम कोकूनशिवाय अवघ्या 14 दिवसांत उत्पन्न देते. सुशिक्षित बेरोजगारांना नोकरीशिवाय मासिक उत्पन्न मिळू शकते. तसेच रविवारसारख्या महिन्यात चार दिवस सुट्टीचा आनंद घेता येतो. इतर कृषी पिकांप्रमाणे, त्याचे संपूर्ण आणि मोठ्या प्रमाणात नुकसान होत नाही. शेतकऱ्यांकडून कोष खरेदीची हमी शासनाने घेतली असून त्यांच्या सोयीसाठी आवश्यक ठिकाणी कोष खरेदी केंद्रे सुरू करण्यात आली आहेत. हा कोश शास्त्रोक्त पद्धतीने खरेदी केला जात असून त्याचा दर रु. 65/- ते रु.130/- प्रति किलो.

रेशीम उद्योग हा शेती आणि जंगलावर आधारित उद्योग आहे आणि त्यात प्रचंड रोजगार क्षमता आहे. प्रकल्पांतर्गत येणाऱ्या वनक्षेत्रात या उद्योगासाठी पोषक वातावरण असल्याने रेशीम उत्पादनास भरपूर वाव आहे. हा एक असा उद्योग आहे जो शेतीच्या वाढीसह ग्रामीण भागातील लोकांचे जीवनमान उंचावण्यास मदत करतो. राज्यात, केंद्र व राज्य शासनाच्या विविध योजनांच्या माध्यमातून रेशीम उद्योगाला चालना मिळूनही राज्यातील शेतकरी मोठ्या संख्येने या उद्योगाकडे वळला नाही. हवामान बदलामुळे शेतकर्‍यांना परिस्थितीशी जुळवून घेण्यास सक्षम करण्याच्या दृष्टीकोनातून रेशीम उद्योगाला प्रचार आणि प्रोत्साहन देण्यासाठी या उद्योगाचा नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्पांतर्गत हा समावेश करण्यात आला आहे. वाचक मित्रहो, आज आपण रेशीम उद्योगासंबंधित माहिती जाणून घेणार आहोत.

{tocify} $title={Table of Contents}

रेशीम उद्योग: पोकरा अंतर्गत संपूर्ण माहिती

नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प (POKRA) अंतर्गत फळबागा, वनीकरण, बांबू आणि तुती लागवडीला प्रोत्साहन दिले जाते. शेतकऱ्यांना हवामान बदलाशी जुळवून घेता यावे या उद्देशाने राबविण्यात येत असलेला हा प्रकल्प वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइड स्थिर करण्याचा प्रयत्न असल्याचे सांगितले जात आहे.

राज्य सरकारच्या माध्यमातून जागतिक बँकेच्या मदतीने विदर्भ, मराठवाडा, उत्तर महाराष्ट्रातील जळगाव या 15 जिल्ह्यांमध्ये 'पोकरा' प्रकल्प राबविण्यात येत आहे. गावाच्या सीमेवर वृक्षारोपण आणि फळबागांची लागवड यासाठी खूप प्रभावी आहे. यामुळे शेतकऱ्यांच्या पारंपारिक शेती पद्धतीतील बदलांसह हवामान बदलास कारणीभूत ठरणाऱ्या कर्ब वायूंचे स्थिरीकरण आणि शेतकऱ्यांची आर्थिक उन्नती होण्यास मदत होते. अवकाळी पाऊस आणि दुष्काळी परिस्थितीवर मात करून शेतकऱ्यांसाठी शाश्वत उत्पन्नाचे स्रोत निर्माण करणे शक्य आहे.

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र 2023

निसर्गातील बदलामुळे हंगामी पिकांचे नुकसान दिवसेंदिवस वाढत आहे. तसेच बाजारभाव निश्चित नसल्याने उत्पन्नापेक्षा उत्पादनावरच अधिक खर्च शेतकऱ्यांना करावा लागतो. दुसरीकडे रेशीम उद्योगातून दर महिन्याला शाश्वत उत्पन्न मिळू शकते. एकदा लागवड केल्यानंतर 12-15 वर्षे लागवडीचा खर्च येत नाही. तसेच, एकदा या उद्योगाच्या संबंधित सर्व व्यवस्था आणि साहित्य खरेदी केले की, नंतर अधिक खर्च नाही. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे रेशीम शेतीतील इतर बागायती पिकांच्या तुलनेत तुतीला कमी पाणी लागते. पानांचा वापर रेशीम किड्यांच्या संगोपनासाठी केला जात असल्याने तुती बागांना कीटकनाशके, बुरशीनाशके इत्यादींचा प्रादुर्भाव होत आणि त्यामुळे. फवारणीचा खर्च येत नाही. अळ्यांनी खाल्लेली पाने जनावरांना खाऊ घातल्याने त्यांचे दूध आणि चरबीचे प्रमाण वाढते.

महाराष्ट्र बेरोजगारी भत्ता योजना

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र उद्दिष्टे:

रेशीम व्यवसाय हा शेतीला चांगला जोडणारा व्यवसाय आहे. या उद्योगातून तुम्हाला मोठ्या प्रमाणावर परकीय चलन मिळत आहे. भारतात रेशीम उद्योग हा प्रामुख्याने दक्षिण भारतात मोठ्या प्रमाणावर चालतो. कर्नाटक, आंध्र प्रदेश आणि तामिळनाडू राज्यांचा उल्लेख पारंपारिक रेशीम उत्पादक राज्य म्हणून केला जातो. महाराष्ट्रातही रेशीम उद्योग वाढत आहे. रेशीम उद्योगाचा अवलंब करणाऱ्या अपारंपरिक राज्यांमध्ये महाराष्ट्राचा पहिला क्रमांक लागतो. राज्यातील एकूण 20-22 जिल्ह्यांमध्ये शासनाकडून रेशीम उद्योग राबविण्यात येत आहे. एक हेक्टर तुतीची लागवड एका वर्षात 666 मनुष्य-दिवस रोजगार निर्माण करते.

रेशीम उद्योगासाठी बियाणांची उपलब्धता अफाट आहे. यामध्ये वर्षातून तीनदा उत्पन्न मिळू शकते. या उद्योगात कमी भांडवलात अधिक नफा मिळतो आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावणारा हा उद्योग आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी सकारात्मक विचार करून या उद्योगात सहभागी व्हावे.
रेशीम उद्योगाच्या माध्यमातून राज्यातील ग्रामीण भागात राहणाऱ्या आदिवासी व इतर गरीब घटकातील लोकांना स्वयंरोजगार उपलब्ध करून देणे.
कोकून उद्योग अंतर्गत नैसर्गिक प्रजाती आणि पाळीव प्रजातींच्या क्रियाकलापांना प्रोत्साहन देणे आणि या कामाशी संबंधित लोकांचे उत्पन्न वाढवणे.
योजनांच्या अंमलबजावणीसाठी स्थानिक लाभार्थ्यांची निवड करून गट तयार करून कामे पार पाडणे
रेशीम उद्योगाच्या माध्यमातून प्रकल्पांतर्गत समाविष्ट गावांमधील शेतकऱ्यांसाठी उत्पन्नाचा शाश्वत स्रोत निर्माण करणे, त्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी सर्वांगीण विकास करणे
समूह आधारावर रेशीम उद्योगाचा सर्वांगीण विकास.
तुती उत्पादन आणि रेशीम उद्योगात महिलांचा सहभाग वाढवणे.
शेतकऱ्यांपर्यंत नाविन्यपूर्ण रेशीम तंत्रज्ञान आणणे.
रेशीम योजनेचे परिणाम आणि यश याबद्दल व्यापक प्रसिद्धी देऊन शेतकऱ्यांना रेशीम लागवडीसाठी प्रोत्साहित करणे.
नवीन तंत्रज्ञानाने रेशीम धाग्याच्या उत्पादनात गुणात्मक सुधारणा घडवून आणणे. कौशल्य सुधारणा आणि तंत्रज्ञान हस्तांतरणासाठी सतत प्रयत्न.

मधुमक्षिका योजना महाराष्ट्र

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र 2023 Highlights

योजनेचे नाव	रेशीम उद्योग महाराष्ट्र
व्दारा सुरुवात	महाराष्ट्र सरकार
राज्य	महाराष्ट्र
योजनेची तारीख	2018-19
लाभार्थी	राज्यतील अल्प व अत्यल्प भूधारक शेतकरी
उद्देश्य	रेशीम उद्योगाव्दारे राज्यातील शेतकऱ्यांना पूरक उत्पन्न मिळवून देणे हे या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
अधिकृत वेबसाईट	https://dbt.mahapocra.gov.in/
विभाग	कृषी विभाग महाराष्ट्र शासन
अर्ज करण्याची पद्धत	ऑनलाइन
वर्ष	2023
श्रेणी	राज्य सरकार
अनुदान	सर्वसाधारण प्रवर्गातील लाभार्थ्यांना खर्चाच्या 75 टक्के व अनुसूचित जाती/अनुसूचित जमाती करिता 90 टक्के अर्थ सहाय्य देय आहे.

रेशीम उद्योग लाभार्थी पात्रता निकष

रेशीम शेतीसाठी लहान आणि अत्यल्प भूधारक शेतकरी ज्यांच्या कुटुंबात किमान एक व्यक्ती तुती लागवड आणि संगोपनासाठी उपलब्ध आहे, यामध्ये अनुसूचित जाती तसेच अनुसूचित जमाती आणि आदिवासी, दिव्यांग, महिला आणि त्याचप्रमाणे इतर पात्र शेतकरी या योजनेच्या अंतर्गत प्राधान्यक्रमानुसार पात्र आहेत.

या योजनेच्या पात्र लाभार्थ्यांकडे अशा प्रकारची जमीन असावी जिथे पाण्याचा निचरा मोठ्याप्रमाणात किंवा मध्यम प्रमाणात होतो
तसेच लाभार्थ्यांना ज्या जमिनीत किंवा शेतजमिनीत तुतीची लागवड करावयाची आहे, त्या क्षेत्रात सिंचनासाठी व्यवस्थित सुविधा उपलब्ध असणे आवश्यक आहे.
या योजनेच्या अंतर्गत ज्या लाभार्थ्यांना किंवा शेतकऱ्यांना रेशीम उद्योग उभा करावयाचा आहे त्यांना या उद्योगा संबंधित म्हणजे रेशीम अळीचे संगोपन आणि लागवडी पूर्वी व नंतर, प्रशिक्षण घेणे आवश्यक आहे.

या योजनेच्या संदर्भात जर लाभार्थ्यांनी इतर कोणत्याही शासकीय योजनेचा लाभ मिळविला असेल तर त्यांना या योजनेचा लाभ मिळणार नाही.
या योजनेच्या अंतर्गत एका परिवारातील एकाचा व्यक्तीला या योजनेच्या संबंधित फायदा देण्यात येणार आहे.
त्यानंतर हा उद्योग सुरु केल्यानंतर कमीत कमी तीन वर्षे करणे आवश्यक राहील.

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र आर्थिक अनुदान

नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्पांतर्गत रेशीम उद्योग या घटकासाठी दिलेल्या मापदांडानुसार सामान्य प्रवगातील लाभार्थींना 75% व अनुसूचित जाती/अनुसूचित जमाती करता 90% अर्थ सहाय्य देण्यात येणार आहे.

तपशील	एकक	मंजूर मापदांडानुसार खर्च (UNIT COST)	प्रकल्प अर्थ सहाय्याचे प्रमाण (मंजूर मापदांडानुसार) सर्वसाधारण (75 %)	प्रकल्प अर्थ सहाय्याचे प्रमाण (मंजूर मापदांडानुसार) अ.जाती / अ.जमाती (९0%)
तुती रोपे तयार करण्यासाठी आर्थिक सहाय्य	प्रती एकर	1,50,000/-	1,12,500/-	1,35,000/-
तुती लागवड विकास कार्यक्रमांतर्गत सहाय्य	प्रती एकर	row2 col 3	37,500/-	45,000/-
दर्जेदार कोष उत्पादनासाठी - कीटकसंगोपन साहित्य/ शेती अवजारे साहित्य पुरवठा सहाय्य आधुनिक मांउटेज (Rotary Mountages( सहित)	प्रती लाभार्थी	75,000/-	56,250/-	67,500/-
कीटकसंगोपन गृह बाांधणीसाठी सहाय्य प्रती लाभार्थी	मॉडेल I (1000 चौ. फूट)	1,68,639/	1,26,479/-	1,51,775/-
	मॉडेल II (600 चौ. फूट)	95,197/-	71,397/-	85,677/-

याव्यतिरिक्त बाल्य कीटकांच्या बागेची देखभालीसाठी मदत करणे, बाल कीटक संगोपन साहित्य उपलब्ध करण्यासाठी मदत करणे (Chawki Rearing Centre), मल्टीएंड रिलिंग मशीन (10 बेसीन) उभारणी, अॅटोमॅटिक रिलिंग मशीन (ARM) 200 एन्डस, रेशीम धाग्याला पीळ देणारे यंत्र (480 एन्डस) उभारणी, मास्टर रीलर्स आणि तंत्रज्ञ याांची सेवा पुरववणे इ. घटकांचा शेतकरी उत्पादक कंपनी/गटांना लाभ देता येईल. तुती लागवड, इतर साहित्य याबाबतचे तांत्रिक व आर्थिक मापदंड रेशीम संचालनालयाच्या मार्गदर्शक सुचनेप्रमाणे असून त्यामध्ये झालेले बदल प्रकल्पासाठी लागू राहतील.

मुख्यमंत्री किसान योजना

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र (पोकरा) अंमलबजावणी प्रक्रिया

अंमलबजावणी यंत्रणा: अंमलबजावणीच्या विविध स्तरावरील जबाबदाऱ्या

लाभार्थी :

रेशीम उद्योग अंतर्गत लाभ घेण्यासाठी लाभार्थ्यांनी प्रकल्पाच्या https://dbt.mahapocra.gov.in या संकेतस्थळाला भेट देऊन ऑनलाइन नोंदणी करा आणि आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा.
या योजनेच्या अंतर्गत पूर्व मंजुरीच्या वेळेपासून प्रकल्पाचे बांधकाम करावे आणि तुती लागवड पूर्ण झाल्यानंतर 60 दिवसांच्या आत ऑनलाइन अनुदानाची विनंती करावी.
रेशीम उद्योगासाठी आवश्यक असलेल्या साहित्याची खरेदी, या योजनेच्या अंतर्गत निवड झालेल्या लाभार्थ्यांनी ग्राम स्तरांवर गठीत केलेल्या समितीच्या उपस्थितीत करावी.
रेशीम उद्योग क्षेत्रातील अनुदान प्राप्त करण्यासाठी पात्र लाभार्थ्यांनी ऑनलाईन अर्ज करावेत. त्या बरोबर खरेदी देयकाची मूळ प्रत, आणि खरेदी समितीच्या खरेदी समितीचे प्रमाणपत्र लाभार्थ्याने स्व-साक्षांकित केले पाहिजे आणि ऑनलाइन अपलोड केले पाहिजे.
लाभार्थ्यांनी हा व्यवसाय किमान 3 वर्षे करणे आवश्यक आहे.

योजनेंतर्गत ग्राम कृषी समिती (VCRMC)

या योजनेच्या अंतर्गत ज्या लाभार्थ्यांनी अर्ज केले आहे त्या प्राप्त अर्जांची आणि कागदपत्रांची छाननी समूह सहाय्यक यांच्या मदतीने करून लाभार्थी अर्जांच्या संबंधित पात्र किंवा अपात्र याबाबत निर्णय घावा, आणि त्याचबरोबर अपात्र अर्जदारांना त्यांच्या अपात्रातेबद्दल कारणासह सांगण्यात यावे.
या योजनेच्या अंतर्गत रेशीम उद्योग साहित्य खरेदी समिती नियुक्त करून त्यावर नियंत्रण ठेवावे
त्याचबरोबर सामाजिक लेखापरीक्षण करण्यात यावे

रेशीम उद्योगाच्या अंतर्गत आवश्यक साहित्य खरेदी समिती

सरपंच - अध्यक्ष
उपसरपंच - सदस्य
ग्राम कृषी संजीवनी समिती (VCRMC) सदस्याांपैकी एक महिला सदस्य - सदस्य
कृषी मित्र/कृषी ताई - सदस्य
रेशीम संचालनालयाचा तालुका स्तरावरील प्रतिनीधी
कृषी सहाय्यक - सचिव

(अनुक्रमांक 1, 2, 3 पैकी किमान १ सदस्य, कृषी मित्र/कृषी ताई, रेशीम संचालनालयाचा तालुका स्तरावरील प्रतिनीधी, कृषी सहाय्यक व लाभार्थी यांची खरेदीच्या वेळी उपस्थिती अनियार्य आहे)

रेशीम उद्योगाच्या संबंधित खरेदी समितीच्या कार्य आणि जबाबदाऱ्या

या उद्योगाच्या संबंधित खरेदी समितीच्या जबाबदाऱ्या आणि विविध कार्ये खालीलप्रमाणे असतील

या योजनेंतर्गत खरेदी समितीने रेशीम उद्योग साहित्य कोठून आणि कोणत्या पद्धतीने खरेदी करावयाची आहे, या संदर्भातील निर्णय उपविभागीय कृषी अधिकारी यांच्या मार्गदर्शनाखाली घ्यावा.

तसेच या योजनेच्या अंतर्गत निवड झालेल्या सर्व लाभार्थ्यांची रेशीम उद्योगाला लागणारे सर्व साहित्याची खरेदी जमल्यास एकाचवेळी करण्यात यावी.
लाभार्थ्यांनी प्रत्यक्ष रेशीम उद्योग साहित्य खरेदी केली असल्याबाबतचे प्रमाणपत्र रेशीम उद्योग साहित्य खरेदी समितीच्या सचिवांना सादर करावे.

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र अंतर्गत समूह सहाय्यक

ज्या पात्र लाभार्थ्यांना या योजनेचा लाभ घायचा आहे त्या सर्व लाभार्थ्यांना या योजनेच्या अंतर्गत ऑनलाइन अर्ज आणि योजनेच्या वेबसाईटवर नोंदणी करण्याच्या संबंधित संपूर्ण मार्गदर्शन करावे.
त्याचप्रमाणे लाभार्थ्यांनी प्रक्लपाच्या संबंधित ऑनलाइन अपलोड केलेल्या कागदपत्रांची छाननी अधिकृत निकषानुसार करावी
ऑनलाइन प्राप्त झालेले सर्व अर्ज ग्राम कृषी संजीवनी समिती समोर मान्यतेसाठी सादर करणे आणि मंजुरी प्राप्त झाल्यावर त्या संबंधित निर्णय योजनेच्या वेबसाईटवर अपलोड करावा
योजनेंतर्गत लाभार्थ्यांना रेशीम उद्योगाच्या संबंधित सर्व अटी आणि शर्ती व नियम अंमलबजावणी बाबत समजावून सांगणे
संबंधित कृषी सहाय्यक यांना तुती लागवड, रेशीम उद्योग साहित्य खरेदी आणि खरेदीच्या नंतर अंतिम पडताळणीसाठी मदत करणे
त्याचबरोबर या योजनेच्या अंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना पूर्वसंमती विषयी माहिती देणे

योजनेच्या अंतर्गत कृषी सहाय्यक

योजनेंतर्गत निवड झालेल्या लाभार्थीने अर्ज आणि त्या बरोबर सादर केलेल्या संपूर्ण आवश्यक कागदपत्रांची तपासणी करणे
ग्राम कृषी संजीवनी समितीने (VCRMC) मान्यता दिलेल्या लाभार्थ्यांच्या कागदपत्रांच्या छाननी आधारे पात्र अर्जाच्या नियोजित प्रकल्प स्थळाची पाहणी करून तपासणी नुसार, सूचीनुसार प्रकल्प स्थळ रेशीम उद्योगासाठी किंवा रेशीम लागवडीसाठी योग्य आहे किंवा नाही या संबंधित स्थळ पाहणी अहवाल ऑनलाइन अपलोड करावा आणि प्रक्लपाच्या DBT App व्दारे भौगोलिक स्थानांकन करून वेबसाईटवर अपलोड करणे. तसेच या योजनेसाठी इतर शासकीय योजनेंतर्गत लाभ मिळविला आहे काय, या सबंधित खात्री करून घ्यावी
तुती लागवडीचे अंदाजपत्रक रेशीम संचालनालयाच्या मापदंड व मार्गदर्शक सूचनेनुसार तयार करण.
तसेच तुती लागवडी नंतर मापन पुस्तकेत नोंदणी करणे
खरेदी करण्यात आलेले रेशीम उद्योग साहित्य मार्गदर्शक सुचने प्रमाणे घटकनिहाय योग्य असल्याबाबत आणि खरेदी प्रक्रिया योग्य असल्याबाबत मोका तपासणी अहवाल वेबसाईटवर अनुदानाच्या शिफारशी बरोबर उपविभागीय कृषी अधिकारी यांना सादर करावा. तसेच प्रकल्पाच्या DBT App व्दारे नैऋत्य कोपरा स्थळाचे अक्षांश/रेखांश बरोबर भौगोलिक स्थानांकन करून वेबसाईटवर अपलोड करणे
अनुदान मागणीसाठी देयके आणि आवश्यक कागदपत्रे प्रमाणित करून वेबसाईटवर अपलोड करणे

योजनेंतर्गत कृषी पर्यवेक्षक

कृषी सहाय्यक यांनी ऑनलाइन अवगत केल्यानंतर कृषी पर्यवेक्षक यांनी random पद्धतीने 25 टक्के लाभार्थ्यांची अनुदान आदायगी पूर्व तपासणी करावी व या संबंधित नोंदी व मापनपुस्तकेची खात्री करून त्या प्रमाणित कराव्यात. अनुदान प्रस्ताव तपासणी करून देय अनुदान अदायगीसाठी योग्य असल्याबाबत खात्री करून पर्यवेक्षकीय अहवाल सादर करावा

योजनेंतर्गत उपविभागीय कृषी अधिकारी कार्य

ग्राम कृषी संजीवनी समितीच्या (VCRMC) मान्यतेने प्राप्त झालेल्या लाभार्थींच्या कागदपत्राांची छाननी नंतर पात्र/अपात्रते बाबत निर्णय घेऊन संबंधित लाभार्थ्यांना ऑनलाईन पूर्व संमती प्रदान करावी. तसेच लाभार्थी अपात्र असल्यास त्या संबंधित कारणेनमूद करावीत.
प्रकल्पांतर्गत निवड झालेल्या रेशीम उद्योग लाभार्थ्यांच्या मागणीनुसार तुती लागवडीकरता आवश्यक रोपांचा पुरवठा करण्याचे नियोजन व कार्यवाही करावी.
ऑनलाईन अनुदान प्रस्ताव व तपासणी अहवाल प्राप्त झाल्यानांतर प्रकल्प सहाय्यक (कृषी पर्यवेक्षक) उपविभाग स्तर
यांनी अनुदान प्रस्ताव तपासून पडताळणी करून देय अनुदान अदायगीसाठी योग्य असलेबाबत खात्री करावी. तपासणी अहवालासह ऑनलाईन शिफारस झालेल्या पात्र प्रस्तावांची देय अनुदान अदायगी प्रस्ताव प्राप्त झाल्यानंतर DBT द्वारे थेट लाभार्थ्यांच्या आधार संलग्न बँक खात्यामध्ये जमा करण्यास मंजुरी द्यावी.

कृषी सहाय्यक यांनी अवगत केल्यानांतर यादृस्च्छक (Random) पद्धतीने ५% लाभार्थ्यांची अनुदान अदायगी पूर्वी तपासणी करावी.
निवडलेल्या लाभार्थ्यांसाठी रेशीम उद्योग सांचालनालयातील अधिकाऱ्यांच्या मदतीने सदर प्रकल्पाचे प्रशिक्षण आयोजित करावे. तसेच शेतकऱ्यांचे लागवडीपूर्व आणि लागवडीनंतर रेशीम अळी संगोपनाचे प्रशिक्षण घेणे अनिवार्य आहे. हे प्रशिक्षण जुन्या शेतकऱ्यांच्या शेतावर, कृषी विज्ञान केंद्र अथवा पंजीकृत व अधिकृत रेशीम संचालनालयाची मान्यता प्राप्त स्वयंसेवी संस्था अथवा शेतीशाळा, कृषी विद्यापीठ याांचेकडे उपविभागीय कृषी अधिकारी याांनी आयोजित करावे.
त्याचप्रमाणे योजनेचे संनियंत्रण करणे.

प्रकल्प संचालक, आत्मा

जिल्हांमध्ये उपविभागीय स्तरांवर लाभार्थी निवड व अनुदान अदायगी यासह सर्व कार्यवाही मार्गदर्शक सूचनांनुसार होत असल्याबाबत वेळोवेळी तपासणी करावी
उपविभागीय स्तरांवर झालेल्या कामांची random पद्धतीने किमान 1% लाभार्थ्यांची पडताळणी करावी व विहित नमुन्यातील पर्यवेक्षीय अहवाल सादर करावा
उपविभागीय कृषी अधिकारी यांची मागणी व आवश्यकतेनुसार निधी उपलब्धते संबंधित संनियंत्रण करणे.

रेशीम उद्योगाचा आणखी एक महत्त्वाचा भाग

रेशीम उद्योगाचा आणखी एक महत्त्वाचा भाग म्हणजे रेशीम किड्यांचे संगोपन आणि रेशीम कोकून तयार करणे. रेशीम किड्याचे जीवनचक्र अंडी, अळ्या, प्यूपा आणि प्यूपा या टप्प्यांतून 48 ते 52 दिवसांत पूर्ण होते. अंड्याची अवस्था 10 ते 12 दिवस, अळ्या 25 ते 26 दिवस, अंड्याची अवस्था 10 ते 12 दिवस आणि पतंगाची अवस्था फक्त 3 ते 4 दिवस टिकते. अळ्यांच्या अवस्थेत फक्त तुतीची पाने अळ्यांना खायला दिली जातात. रेशीम किड्यांचे संगोपन करण्यासाठी रेशीम किड्यांची रोपवाटिका बांधणे आवश्यक आहे. एक एकर तुती लागवडीसाठी किमान 50 फूट लांब आणि 20 फूट रुंद रोपवाटिका शेड (शेड) आवश्यक आहे. रेशीम किड्यांचे संगोपन प्रामुख्याने 22 ते 28 अंश सेल्सिअस तापमानात केले जाते. या वातावरणात तापमान आणि 60 ते 85% आर्द्रता असते. रेशीम किडे लहान असताना तुतीच्या झाडाची कोवळी पाने बारीक चिरून खायला दिली जातात.

मागेल त्याला शेततळे
मुख्यमंत्री कृषी व अन्न प्रक्रिया योजना

जेव्हा अळ्या मोठ्या होतात, तेव्हा तुतीच्या झाडांच्या फांद्या कापून अळ्यांना खाऊ घालतात. 25 ते 26 दिवस तुतीची पाने खाल्ल्यानंतर सुरवंट स्वतःभोवती रेशीम कोकून बनवतो. कीटकांचे संगोपन करताना, कीटकांच्या रोपवाटिकेमध्ये स्वच्छता अत्यंत आवश्यक आहे. पिक घेतल्यानंतर शेड निर्जंतुक करणे देखील महत्त्वाचे आहे. रेशीम कोकूनचे जास्तीत जास्त उत्पादन करण्यासाठी रेशीम किड्यांच्या विविध जातींचा वापर केला जातो. सध्या दुबार या रेशीम धाग्याला जागतिक बाजारपेठेत चांगली मागणी आहे. यासाठी सध्या भारतात दुबार जातीचे विविध संकर वापरले जातात.

रेशीम उद्योगाची भविष्यातील संधी

रेशीम उद्योग हा एक पीक-आधारित कृषी व्यवसाय आहे जो मोठ्या रोजगाराच्या क्षमतेसह ग्रामीण भागात परिवर्तन घडवत आहे. महाराष्ट्राची भौगोलिक परिस्थिती आणि हवामान रेशीम उद्योगासाठी अतिशय योग्य आहे आणि हा एक असा उद्योग आहे ज्यामध्ये उत्पादन स्थिरता आणि जोखीम सुनिश्चित करण्याची क्षमता आहे आणि सध्याच्या परिस्थितीत शेतकऱ्यांच्या आत्महत्या रोखण्याची क्षमता आहे. पावसाची अनियमितता, निसर्गाची अनिश्चितता, वेळेवर मजूर उपलब्ध नसणे, अविश्वसनीय बाजारपेठा, कच्च्या मालाची अनिश्चितता या सर्व गोष्टी कृषी उत्पादनाच्या अपयशास कारणीभूत ठरतात. पर्यायाने केवळ शेतीवर अवलंबून राहणे हे शेतकऱ्यासाठी घातक ठरले आहे. त्यामुळे वरील बार्बींचा विचार करून शेतीवर आधारित पूरक उद्योग उभारणे ही काळाची गरज आहे. खालील बाबींचा विचार करता रेशीम शेती हा एक उत्तम पूरक उद्योग म्हणून शेतकऱ्यांसाठी वरदान आहे.

रेशीम उद्योग काळाची गरज

तुतीची लागवड आणि कीटक संगोपनामुळे निधी निर्मिती आणि विक्रीद्वारे हमखास उत्पादन मिळू शकते. महाराष्ट्रात हे उद्योग अधिक फायदेशीर होत आहेत. पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा आणि विदर्भात तुती लागवड क्षेत्रात वाढ झाली आहे. या उद्योगात मोठ्या प्रमाणात रोजगाराची क्षमता आहे आणि ग्रामीण विकासात त्याचे मोठे योगदान आहे. यशस्वी रेशीम उद्योगासाठी तुती लागवड आणि कोकून पालन हे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून केले पाहिजे. संपूर्ण महाराष्ट्रात रेशीम उद्योगाला खूप वाव आहे. रेशीम उद्योग उत्पादित कोकूनपासून रेशीम धागा आणि कापड तयार करतो.

देशात आणि राज्यात रेशीम कापडाला मोठी मागणी आहे. ही मागणी दरवर्षी 16 ते 20 टक्क्यांनी वाढत आहे. या रेशीम शेतीमध्ये स्वयंरोजगार निर्माण करण्याची प्रचंड क्षमता आहे. तुती लागवडीतून पर्यावरणाचे रक्षण, रेशीम उद्योग, सूत व कापड उत्पादन, स्वयंरोजगार निर्मिती, ग्रामीण भागातून शहरी भागात होणारे स्थलांतर रेशीम उद्योगामुळे थांबवता येईल.

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र

महाराष्ट्रात विदर्भातील गडचिरोली, भंडारा, गोंदिया आणि चंद्रपूर या चार जिल्ह्यांतील जंगलातील ऐन/अर्जुन झाडांवर टसर रेशीम उद्योगालाही मोठा वाव आहे. विशेषत: विदर्भात 'रेशीम आणि दूध' ही संकल्पना एकत्रितपणे राबविल्यास एक एकर तुती लागवडीतून दर महिन्याला मिळणारा निधी आणि एका गाईच्या दुधातून मिळणारे पैसे आणि तुतीच्या फांद्या आणि पाने. दुभत्या जनावरांना खायला दिले जाते, खाद्य आणि दर्जेदार दूध उत्पादनात 30 टक्के बचत होते. या जमेच्या बाजू आहेत. विदर्भातील अमरावती-बडनेरा महामार्गावरील स्टेट सिल्क पार्कमध्ये तुतीचीची लागवड, रेशीम कीटकांचे संगोपन, धागे उत्पादन या सर्व गोष्टी एकत्र पाहायला मिळतात. राज्यात, तुती रेशीमला 18 जिल्ह्यांमध्ये तर टसर रेशीम शेती योजनेला गडचिरोली/भंडारा/गोंदिया/चंद्रपूर या 4 जिल्ह्यांमध्ये प्रोत्साहन दिले जाते. रेशीम विभागाचे राज्य मुख्यालय नागपुरात असून एकूण २२ जिल्ह्यांमध्ये रेशीम उद्योग राबविण्यात येत आहे.

रेशीम उद्योगाचे महत्वपूर्ण वैशिष्ट्ये

पाण्याचा निचरा होणार्‍या (पाणी पुरवठ्यासह) कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीवर रेशीम शेती सुरू करता येते.
एकदा तुटीचे रोप लावल्यानंतर, तुटीचे रोप 1 वर्ष ते 15 वर्षे कीटक व्यवस्थापनासाठी वापरले जात असल्याने, वार्षिक लागवड खर्चाची पुनरावृत्ती करण्याची आवश्यकता नाही.
तुटपुंजी गुंतवणूक करून दर महिन्याला पगारासारखे उत्पन्न मिळवून देणारा हा उद्योग आहे.
घरातील वृद्ध, लहान मुले, स्त्रिया, अपंग व्यक्तीही कीटक-संवर्धनाचे काम करू शकतात.
तुती लागवडीसाठी इतर बागायती पिकांच्या तुलनेत 1/3 पाणी लागते.
कच्च्या मालाची उपलब्धता आणि तयार मालाच्या खरेदीची हमी देणारा हा एकमेव उद्योग आहे.
एक एकर तुतीची लागवड दोन दुभत्या गायींच्या संगोपनासाठी आणि दुध वाढीसाठी केली जाऊ शकते आणि तुतीची पाने संगोपन करताना अळ्या खातात.
बायोगॅससाठी रेशीम किड्यांच्या विष्ठेचा वापर केला जातो.
एक एकर रेशीम उद्योगातून वार्षिक 50 ते 65 हजार रुपयांचे निव्वळ उत्पन्न मिळू शकते.
रेशीम उद्योग ग्रामीण भागात प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष रोजगार उपलब्ध करून देत असल्याने शहरी स्थलांतराला आळा घालण्यास मदत होते.
तुतीची पाने/फांद्यांची लागवड किटक संगोपनासाठी किंवा कोटक संकलन केंद्रांना विकली जाऊ शकते.
संगोपनासाठी निरोगी अंड्यांचे उत्पादन आणि विक्री करणे.
रेशीम अळ्यांचे सामुदायिक संगोपन आणि इतर रेशीम उत्पादक शेतकऱ्यांना विक्री.
केवळ प्रौढ अळ्यांचे संगोपन करून कोषांची निर्मिती.
कोष मिळवणे आणि त्यातून धागा वाइंड करण्याची प्रक्रिया.
हातमागावर आणि यंत्रमागावर रेशीम धाग्यापासून कपडे विणणे.
सिल्क फॅब्रिकवर डाईंग आणि प्रिंटिंगचे काम.
रेशीम कापडाचे उत्पादन. पैठणीसारख्या रेशमी कापडांची विक्री आणि व्यवस्थापन.
रेशीम उत्पादनासाठी साधने तयार करणे. संगोपन साहित्याचे उत्पादन आणि दुरुस्ती, साठवण प्रक्रिया साहित्य इत्यादी विविध उपक्रम खाजगी आणि एकत्रितपणे करता येतात.
रेशीम व्यवस्थापनात कौशल्य विकास आणि गुणवत्ता वाढीसाठी प्रशिक्षण आणि मार्गदर्शन केंद्रे चालवली जाऊ शकतात.
रेशीम उत्पादनात भारताचा संपूर्ण जगभरात दुसरा नंबर लागतो. जगातील सर्व प्रकारचे रेशीम म्हणजे तुती, झार, एरी आणि मुगा रेशीम फक्त भारतातच तयार होतात.

रेशीम उद्योगाचे महत्वपूर्ण फायदे

रेशीम किड्यांचे विष्ठा शुगर ग्रास सारख्या दुग्धजन्य जनावरांसाठी चारा म्हणून वापरता येते. यामुळे 1 ते 1.5 लिटर दूध वाढते.
गाईच्या शेणात वाळलेली पाने आणि विष्ठा वापरणे हा गॅस मिळवण्याचा उत्तम मार्ग आहे.
वाळलेल्या तुतीच्या फांद्या इंधन म्हणून वापरता येतात. हे खत म्हणून देखील वापरले जाऊ शकते.
संगोपनात वापरत असलेला पेंढा बनवून त्यावर मश्रूमची लागवड करता येते आणि नंतर पेंढ्यापासून गांडूळ खत तयार करता येते.
रेशीम उद्योगातून देशाला परकीय चलन मिळते आणि देशाच्या विकासाला हातभार लागतो.
तुतीची दरवर्षी छाटणी करावी लागते. या छाटणीतून मिळणारे तुती शासनाकडून खरेदी केले जातात. त्यामुळे रु. 3500/- ते रु. 4500/- अधिक प्रति एकर प्रतिवर्ष.
तुतीच्या पानांमध्ये भरपूर जीवनसत्त्वे असतात. त्यामुळे आयुर्वेदात तुतीची पाने आणि रेशीम प्युपे यांना महत्त्व आहे.
तुतीचा चहा परदेशात बनवला जातो. ते वाइनही बनवतात.
कोष मृत प्युपा आयुर्वेदिक औषधे आणि सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये वापरला जाऊ शकतो.
एक तुतीचे झाड सुमारे 15 वर्षे उत्पन्न देत राहते.

रेशीम उद्योगासाठी शासनातर्फे सुविधा व सवलती

एक एकर क्षेत्रासाठी बेणे/रोपे सवलतीच्या दरात पुरवली जातात.
तुती उत्पादक शेतकऱ्यांना शिकवणीसह लागवडीपासून कीड व्यवस्थापनापर्यंतचे संपूर्ण प्रशिक्षण दिले जाते.
रेशमी अंडी सवलतीच्या दरात दिली जातात.
शेतकऱ्यांनी उत्पादित केलेला कोष वाजवी दराने खरेदी केला जाऊ शकतो किंवा खाजगी बाजारपेठेत प्रीमियमने विकला जाऊ शकतो.
वेळोवेळी मोफत तांत्रिक मार्गदर्शन केले जाते.
मनरेगा योजनेंतर्गत प्रति एकर अनुदान दिले जाते.
शेतकऱ्यांनी रेशीम उद्योग सुरू करण्यासाठी बँकांकडून कर्ज घेण्याची शिफारस बँकांकडे केली जाते.
शेतकऱ्यांना ठिबक सिंचन संच अनुदानावर दिले जातात.
कीटक रोपवाटिका बांधण्यासाठी अनुदान दिले जाते. आत्महत्याग्रस्त भागातील शेतकऱ्यांसाठी हा उद्योग खऱ्या अर्थाने जीवनवाहिनी आहे.

रेशीम योजनेच्या सर्वसाधारण मार्गदर्शक सूचना

या योजनेच्या अंतर्गत एका परिवारातील एकाच व्यक्तीला या योजनेचा लाभ देण्यात येईल
या योजनेचा वेबसाईटवर, ग्राम सभा कार्यालयातील नोटीसबोर्ड, मेळावे, इत्यादीव्दारे या रेशीम उद्योगाला व्यापक प्रसिद्धी देण्यात यावी
तुती रोपांना सिंचना करिता नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्पांतर्गत सूक्ष्म सिंचन या घटकांतर्गत ठिबकसिंचन या योजनेचा लाभ देण्यात येईल
तुती रोपांकरिता शासकीय रेशीम फार्म, कृषी विज्ञानकेंद्र, कृषी विद्यापीठे, शासकीय रोपवाटिका, समाजिक वनीकरण विभागाच्या रोपवाटिका इत्यादी ठिकाणी रेशीम संचालानायामधील जिल्हास्तरीय अधिकाऱ्यांच्या मदतीने तुती रोपे उपलब्धते संबंधित नियोजन करण्यात यावे, त्याचप्रमाणे निवड करण्यात आलेल्या लाभार्थ्यांना दर्जेदार रोपांची निर्मिती स्वतःच्या मालकीच्या जागेवर करण्याची परवानगी देण्यात यावी.
तुती लागवडीचा कालावधी जून ते ऑक्टोबर अखेर पर्यंत असतो, या कालावधीत निश्चित केलेल्या क्षेत्रावर तुती लागवड होईल याची सर्व संबंधित क्षेत्रीय अधिकारी आणि कर्मचारी यांनी दखल घ्यावी.
समूह स्वरूपात लागवड होईल अशाप्रकारचे नियोजन करण्यात यावे
योजनेंतर्गत प्राप्त झालेल्या अर्जांची छाननी गावसमुहातील, गावसमूह सहाय्यक किंवा संबंधित कृषी सहाय्यक यांनी करून अर्जामध्ये काही त्रुटी असल्यास त्या त्रुटींची संबंधित शेतकऱ्यांकडून लगेच पूर्तता करून घ्यावी.

रेशीम उद्योगासाठी आवश्यक कागदपत्रे

या योजनेंतर्गत खालीलप्रमाणे आवश्यक कागदपत्रे असतील
अर्जदाराचा ७/१२ व ८ अ उतारा
अर्जदार अनुसूचित जाती किंवा जमाती प्रवर्गातील असल्यास त्याबाबतचा पुरावा
अर्जदार दिव्यांग असल्यास त्याचे प्रमाणपत्र
खरेदी समितीचे प्रमाणपत्र

रेशीम व्यवसायासाठी ऑनलाइन अर्ज करण्याची प्रक्रिया

राज्यातील ज्या पात्र शेतकऱ्यांना या रेशीम उद्योग योजनेच्या अंतर्गत अर्ज करून अनुदानाचा लाभ मिळवायचा आहे त्यांना सर्वप्रथम, या योजनेच्या अधिकृत वेबसाईटवर जाऊन नोंदणी करावी लेगेल

त्यानंतर त्यांना वेबसाईटवर दर्शविल्या मार्गदर्शक सूचनांच्यानुसार अर्ज दाखल करून या योजनेच्या संबंधित लागणारे संपूर्ण कागदपत्रे वेबसाईटवर अपलोड करावी लागेल
अशा प्रकारे तुम्ही या योजनेच्या अंतर्गत अर्ज करून योजनेचा लाभ मिळवू शकता

संपर्क सूत्र

अधिकृत वेबसाईट	इथे क्लिक करा
रेशीम उद्योग योजना माहिती PDF	इथे क्लिक करा
संपर्क माहिती	कृषी विभाग महाराष्ट्र शासन नानाजी देशमुख कृषि संजीवनी प्रकल्प (PoCRA), 30 अ/ब, आर्केड, वर्ल्ड ट्रेड सेंटर, कफपरेड, मुंबई 400005. Phone: 022-22163351 Email: [email protected]
महाराष्ट्र सरकारी योजना	इथे क्लिक करा

रेशीम व्यवसाय :-

भारत हा कृषिप्रधान देश आहे. भौगोलिक परिस्थितीनुसार भारताच्या वेगवेगळ्या भागात वेगवेगळी पिके घेतली जातात. असे दिसून येते की भारतीय शेतकरी अजूनही मोठ्या प्रमाणात पारंपारिक पिके घेत आहेत. पावसाची अनियमितता, निसर्गाची अनिश्चितता, अवकाळी श्रम, अविश्वासार्ह बाजारपेठ आणि कच्च्या मालाची अनिश्चितता या सर्व गोष्टी कृषी उत्पादनाच्या खर्चात वाढ करतात, ज्यामुळे उत्पन्न कमी होते. पर्याय म्हणून शेतीवर अवलंबून राहणे घातक आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी शेतीवर आधारित पूरक उद्योग करणे ही काळाची गरज आहे. त्यासाठी रेशीम शेती हा एक चांगला मार्ग आहे. या रेशीम शेतीची थोडक्यात माहिती.

रेशीम व्यवसाय हा शेतीला चांगला जोडणारा व्यवसाय आहे. या उद्योगातून तुम्हाला मोठ्या प्रमाणावर परकीय चलन मिळत आहे. भारतात रेशीम उद्योग हा प्रामुख्याने दक्षिण भारतात मोठ्या प्रमाणावर चालतो. कर्नाटक, आंध्र प्रदेश आणि तामिळनाडू राज्यांचा उल्लेख पारंपारिक रेशीम उत्पादक राज्य म्हणून केला जातो. महाराष्ट्रातही रेशीम उद्योग वाढत आहे. रेशीम उद्योगाचा अवलंब करणाऱ्या अपारंपरिक राज्यांमध्ये महाराष्ट्राचा पहिला क्रमांक लागतो. राज्यातील एकूण 20-22 जिल्ह्यांमध्ये शासनाकडून रेशीम उद्योग राबविण्यात येत आहे. एक हेक्टर तुतीची लागवड एका वर्षात 666 मनुष्य-दिवस रोजगार निर्माण करते.

रेशीम उद्योग महाराष्ट्र 2023 FAQ

Q. रेशीम उद्योग काय आहे ?

मित्रांनो, रेशीम शेती हा भारतातील सर्वोत्तम उद्योग आहे, रेशीम उद्योगासाठी तसेच रेशीम उत्पादनासाठी रेशीम किड्यांचे संगोपन केले जाते. रेशीम याला रेशीम किंवा सेरीकल्चर देखील म्हणतात, रेशीम हा एक प्रकारचा बारीक चमकदार फायबर आहे ज्यापासून कपडे विणले जातात. हे कापड फिलामेंटस पेशींमध्ये राहणाऱ्या वर्मीपासून तयार केले जाते. अशा प्रकारे सेरीकल्चर केले जाते आणि त्याला रेशीम शेती म्हणतात.

रेशीम, रासायनिक भाषेत, रेशीम किडा म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या सुरवंटाने काढलेल्या प्रथिनेपासून बनलेले असते. हे रेशीम किडे ठराविक अन्न वनस्पतींवर खातात आणि त्यांचे जीवन टिकवण्यासाठी 'संरक्षणात्मक कवच' म्हणून कोकून तयार करतात. रेशीम किड्याचे जीवनचक्र 4 टप्प्यांचे असते, अंडी, सुरवंट, प्यूपा आणि पतंग. रेशीम मिळविण्यासाठी एखादी व्यक्ती तिच्या जीवनचक्रात कोकूनच्या टप्प्यात व्यत्यय आणते, ज्यातून व्यावसायिक महत्त्वाचा अतुलनीय फायबर काढला जातो आणि तो कापड विणण्यासाठी वापरला जातो.

Q. रेशीम उद्योगासाठी किती अनुदान मिळते ?

रेशीम उद्योग हा कृषी पूरक व्यवसायातील महत्त्वाचा व्यवसाय असून हा व्यवसाय व्हावा यासाठी शासन विविध उपाययोजना राबवत आहे. या योजनेचा लाभ घेऊन आपण आपला रेशीम उद्योग कमी भांडवलात सुरू करून चांगला नफा मिळवू शकतो. सरकार राबवत असलेल्या या योजनांची माहिती सर्व नागरिकांनी मिळवली पहिजे, तसेच रेशीम उद्योगासाठी मिळणारे अनुदान पुढीलप्रमाणे आहे. सर्वसाधारण प्रवर्गातील लाभार्थ्यांना वरील अनुदान स्केलपैकी 75 टक्के तीन वर्षांत, तर अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातीच्या लाभार्थ्यांना वरील अनुदान स्केलच्या 90 टक्के तीन वर्षांत मिळते.