Janani Suraksha Yojana In Marathi | जननी सुरक्षा योजना (JSY) 2024 संपूर्ण माहिती मराठी | जननी सुरक्षा योजना 2024 ऑनलाइन अर्ज, अप्लिकेशन फॉर्म डाऊनलोड | गरोदर महिलांसाठी सरकारी योजना | जननी सुरक्षा योजना महाराष्ट्र | जननी सुरक्षा योजना 2024 महाराष्ट्र ऑनलाइन रजिस्ट्रेशन
भारत देश विकासशील देश असल्यामुळे आणि आपला देश कृषी प्रधान देश आहे, त्यामुळे देशाची बहुसंख्य लोकसंख्या ग्रामीण भागात आहे, ग्रामीण भागात बेरोजगारीची समस्याही मोठ्या प्रमाणात आहे, त्यामुळे बहुतांश कामगार रोजगाराच्या शोधात स्थलांतर करीत असतात त्यामुळे या कामगारांना मुलभूत सुविधा उपलब्ध होत नाही, हे कामगार आपल्या दैनंदिन मुलभूत गरजा सुद्धा पूर्ण करू शकत नाही, हा कामगार वर्ग रोज कमावणारा आणि खाणारा असा वर्ग असतो, त्यांच्या अशा परिस्थितीत जर एखादा आजार झाला तर त्यांना अनेक आर्थिक आणि आरोग्य विषयक समस्यांना तोंड द्व्यावे लागते, अशा परिस्थितीत अनेक लोकांनाचा मृत्यू होतो, सरकारी आकडेवारीनुसार, देशात दरवर्षी 56 हजारांहून अधिक महिलांचा गरोदरपणात मृत्यू होतो आणि 13 लाखांहून अधिक नवजात बालकांचाही जन्मानंतर एका वर्षात मृत्यू होतो. ज्यामध्ये कामगार वर्गातील महिलांची संख्या अधिक आहे.
कोणताही आकस्मिक किंवा अकाली मृत्यू किंवा गरोदरपणात कोणताही मृत्यू होऊ नये किंवा कोणत्याही अप्रत्याशित परिस्थितीत कोणत्याही प्रमाणात मृत्यू होऊ नयेत, असा शासनाचा प्रयत्न आहे. देशातील केंद्र सरकारने या गरीब नागरिकांसाठी अनेक योजना निर्माण केल्या आहेत, या योजनांच्या माध्यमातून सरकार या नागरिकांची अनेक प्रकारे आर्थिक आणि सामाजिक मदत करत असते, त्यांचासाठी रोजगार निर्माण केल्या जातो, तसेच अनेक प्रकारच्या आरोग्य सुविधा उपलब्ध करून दिल्या जातात, गरोदर महिलांना आर्थिक मदत दिल्यास आई आणि बाळाचे आरोग्य सुधारण्यास मदत होईल, असा सरकारचा विचार आहे. केंद्र शासनाने देशातील माता आणि बाल मृत्युदर कमी करण्यासाठी हि जननी सुरक्षा योजना संपूर्ण देशात सुरु केली आहे. या जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत गरोदर महिलांच्या सर्व तपासण्या आणि बाळाची प्रसूती मोफत केली जाते. वाचक मित्रहो, या लेखात आपण जननी सुरक्षा योजना 2024 या योजने संबंधित संपूर्ण माहिती जसेकि या योजनेचा उद्देश्य, योजनेत अर्ज कसा करावा, योजनेचा लाभ, पात्रता काय आहे, तसेच काय कागदपत्र लागतात अशी सर्व माहिती आपण पाहणार आहोत.
{tocify} $title={Table of Contents}
जननी सुरक्षा योजना 2024 माहिती मराठी
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याकडून सर्व घटकांच्या कल्याणासाठी शेकडो कल्याणकारी योजना राबवल्या जात आहेत. या योजनेंतर्गत, समाजातील खालच्या स्तरातील गर्भवती महिलांचे आरोग्य संरक्षण आणि सुरक्षित प्रसूती सुनिश्चित करण्यासाठी केंद्र सरकारकडून आर्थिक सहाय्य दिले जाते. जननी सुरक्षा योजना, हि योजना आपल्या देशाचे पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदि यांनी सुरु केली आहे, या योजनेच्या अंतर्गत केंद्र सरकारकडून देशातील गरीब गर्भवती महिलांना आर्थिक मदत देण्यात येत आहे गरोदर महिलांना आर्थिक मदत दिल्यास आई आणि बाळाचे आरोग्य सुधारण्यास मदत होईल, असा सरकारचा विचार आहे. जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत गरोदर महिलांच्या सर्व तपासण्या आणि बाळाची प्रसूती मोफत केली जाते. या योजनेच्या अंतर्गत महिलांची प्रसूती रुग्णालयातच व्हावी, असाही सरकारचा प्रयत्न आहे. रुग्णालयात किंवा प्रशिक्षित दाईकडून प्रसूती झाल्यावर, बाळ सुरक्षित असण्याची शक्यता जास्त असते. त्यामुळेच गरीब वर्गातील महिलांची प्रसूती रुग्णालयात करून घेण्यास शासनाकडून प्राधान्य दिले जात आहे.
 |
| जननी सुरक्षा योजना 2024 |
या जननी सुरक्षा योजनेमुळे देशातील गरीब गर्भवती महिला आणि नवजात बालके याच्या परिस्थितीत सुधारणा होणार आहे, हि योजना देशातील दारिद्र्यरेषेखालील महिलांसाठी आहे, जननी सुरक्षा योजना (JSY) केंद्र सरकारने बालकांना सुरक्षित ठेवण्याच्या उद्देशाने सुरू केली आहे. जननी सुरक्षा योजना (JSY) अंतर्गत, सरकारी रुग्णालयात गर्भवती महिलांची प्रसूती झाल्यास, केंद्र सरकार लाभार्थी महिलेच्या बँक खात्यात थेट रक्कम जमा करेल. जननी सुरक्षा योजनेची माहिती आपल्याला असायला हवी, कि दारिद्र्यरेषेखालील महिलांनाच त्याअंतर्गत आर्थिक लाभ मिळतो.
जननी सुरक्षा योजना अंतर्गत शासनाने गरोदर महिलांची खालीलप्रमाणे वर्गवारी केली आहे, या अंतर्गत सरकार कडून या महिलांना आर्थीक मदत देण्यात येते.
शहरीभागातील गर्भवती महिला
या योजने अंतर्गत दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबातील गरोदर महिलांना योग्य प्रसूतीसाठी सरकार शहरातील महिलांना 1000/- रुपये आणि ग्रामीण भागातील गरोदर महिलांना योग्य प्रसूतीसाठी 1400/- रुपयांची आर्थिक मदत देण्यात येते. या योजनेसाठी सरकारकडून दरवर्षी सुमारे 1600 कोटी रुपये खरच केले जातात. जननी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत 19 वर्षे किंवा त्याहून अधिका वयाची महिला अर्ज करू शकते. या योजनेच्या अंतर्गत गर्भवती महिलेची प्रसूती सरकारी रुग्णालयात किंवा घरी केल्यास प्रशिक्षित दाईने करायला पाहिंजे, तुम्हाला जर या योजनेचा लाभ मिळवायचा असेल तर, त्यासाठी तुम्हाला अधिकृत वेबसाईटवरून जाऊन PDF फॉर्म डाऊनलोड करावा लागेल.
महाराष्ट्र बेरोजगारी भत्ता योजना
जननी सुरक्षा योजना काय आहे ?
जननी सुरक्षा योजना (JSY) ही राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NHM) अंतर्गत मातृत्व सुरक्षित करण्याची योजना आहे. गर्भवती महिलांमध्ये संस्थात्मक प्रसूतीला चालना देऊन माता आणि बालमृत्यू कमी करण्याच्या उद्देशाने या योजनेची अंमलबजावणी करण्यात येत आहे. कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यांवर (LPS) विशेष लक्ष केंद्रित करून ही योजना सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये (UTs) लागू केली जात आहे.
जननी सुरक्षा योजना पार्श्वभूमी
राष्ट्रीय मातृत्व लाभ योजना (NMBS) मध्ये बदल करून एप्रिल 2005 मध्ये जननी सुरक्षा योजना सुरू करण्यात आली. NMBS ऑगस्ट 1995 मध्ये राष्ट्रीय सामाजिक सहाय्य कार्यक्रम (NSAP) च्या घटकांपैकी एक म्हणून लागू झाला. 2001-02 मध्ये ही योजना ग्रामीण विकास मंत्रालयाकडून आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण विभागाकडे हस्तांतरित करण्यात आली. NMBS 500 रुपायाची आर्थिक मदत पुरवते. 19 वर्षे पूर्ण झालेल्या आणि दारिद्र्यरेषेखालील (BPL) कुटुंबातील गर्भवती महिलांना दोन मुलांच्या जन्मापर्यंत प्रति जन्म 500/- जेएसवाय लाँच केले तेव्हा 500 रुपयाची आर्थिक मदत जे संपूर्ण देशभरात BPL गर्भवती महिलांना NMBS अंतर्गत एकसमानपणे उपलब्ध होते, राज्यांच्या वर्गीकरणावर तसेच लाभार्थी ग्रामीण/शहरी भागातील आहे की नाही यावर आधारित सहाय्याच्या श्रेणीबद्ध स्केलने बदलले गेले. संस्थात्मक वितरण दराच्या आधारावर राज्यांना कमी कामगिरी करणारी राज्ये आणि उच्च कामगिरी करणारी राज्ये यांमध्ये वर्गीकृत करण्यात आले होते, म्हणजे 25% किंवा त्याहून कमी संस्थात्मक वितरण असलेल्या राज्यांना निम्न कामगिरी करणारी राज्ये (LPS) असे संबोधण्यात आले होते आणि ज्यांचे संस्थात्मक वितरण दर 25% पेक्षा जास्त आहे त्यांना म्हणून वर्गीकृत करण्यात आले होते, आणि उच्च कामगिरी करणारी राज्ये (HPS).
भारतातील सुमारे 56,000 महिलांचा दरवर्षी गर्भधारणा संबंधित गुंतागुंतांमुळे मृत्यू होतो. त्याचप्रमाणे, दरवर्षी 13 लाखांहून अधिक अर्भकांचा जन्माच्या 1 वर्षाच्या आत मृत्यू होतो आणि यापैकी अंदाजे 2/3 अर्भक मृत्यू आयुष्याच्या पहिल्या चार आठवड्यांत होतात. यापैकी, अंदाजे 75% मृत्यू जन्माच्या एका आठवड्यात होतात आणि त्यापैकी बहुतेक जन्मानंतर पहिल्या दोन दिवसात होतात. माता आणि बालमृत्यू कमी करण्यासाठी, राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (NHM) अंतर्गत पुनरुत्पादक आणि बाल आरोग्य कार्यक्रम संस्थात्मक प्रसूतींना चालना देण्यासाठी राबविण्यात येत आहे, जेणेकरून जन्माच्या वेळी कुशल उपस्थिती उपलब्ध होईल आणि गर्भधारणेशी संबंधित मृत्यू पासून महिला आणि नवजात बालकांना वाचवता येईल. याच्या संबंधित आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने (MoHFW) अनेक उपक्रम सुरू केले आहेत, ज्यात जननी सुरक्षा योजना (JSY) एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे ज्यामुळे संस्थात्मक प्रसूतींमध्ये अभूतपूर्व वाढ झाली आहे.
जननी सुरक्षा योजना
या योजनेंतर्गत, प्रशिक्षित दाई, डॉक्टर आणि परिचारिका यांच्या देखरेखीखाली गर्भवती महिलांची मोफत प्रसूती सहजपणे केली जाईल, आणि बाळाच्या जन्मानंतर दोघांच्या आरोग्य सेवेसाठी आर्थिक मदतही केली जाईल. जी थेट लाभार्थीच्या बँक खात्यात हस्तांतरित केली जाईल. यासाठी, अर्जदाराचे स्वतःचे बँक खाते असणे अत्यंत आवश्यक आहे, जे आधार कार्डशी लिंक असणे खूप महत्वाचे आहे . एमसीएच कार्डासोबतच नोंदणीकृत लाभार्थ्यांकडे जननी सुरक्षा कार्ड असणेही खूप महत्त्वाचे आहे. अर्जदार आपल्या मोबाईल आणि संगणकाद्वारे ऑनलाइन माध्यमातून पोर्टलला भेट देऊन योजनेसाठी सहजपणे अर्ज करू शकतो.
महात्मा ज्योतिबा फुले जन आरोग्य योजना
जननी सुरक्षा योजना मुख्य मुद्दे
| योजनेचे नाव | जननी सुरक्षा योजना 2024 |
|---|---|
| व्दारे सुरु | केंद्र सरकार |
| योजनेची तारीख | 12 एप्रिल 2005 |
| लाभार्थी | देशातील गरीब कुटुंबातील गर्भवती महिला |
| अधिकृत वेबसाईट | nhm.gov.in |
| उद्देश्य | देशातील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबातील गर्भवती महिलांना मोफत प्रसूती आणि आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे |
| अनुदानाची रक्कम | ग्रामीण भागातील गर्भवती महिला - 1400 शहरी भागातील गर्भवती महिला - 1000 |
| अर्ज करण्याची पद्धत | ऑफलाईन |
| विभाग | सार्वजनिक आरोग्य विभाग |
| वर्ष | 2024 |
| श्रेणी | केंद्र व राज्य सरकारी योजना |
जननी सुरक्षा योजना उद्देश्य
ग्रामीण आणि शहरी भागातील दारिद्र्यरेषेखालील राहणाऱ्या महिलांना गरोदरपणात सर्व सुविधा मोफत मिळाव्यात, हा या जननी सुरक्षा योजनेचा उद्देश आहे. कारण या लोकांची आर्थिक परिस्थिती अत्यंत बिकट असल्याने त्यांना रुग्णालयात योग्य उपचार मिळूशकत नाहीत, आणि दरवर्षी गर्भारपणाच्या वेळी योग्य ती काळजी न घेतल्याने समस्या आणि आजारांनी महिलांचा मृत्यू होतो. परंतु आता या योजनेंतर्गत गरोदर महिला आणि नवजात बालकांना अधिक संरक्षण देण्याचे आणि मृत्यूचे प्रमाण कमी करण्याचे लक्ष्य ठेवण्यात आले आहे. JSY मध्ये महिलेच्या प्रसूतीनंतर, सरकार तिच्या खात्यात आर्थिक मदत जमा करते, जेणेकरून आई आणि मुलाला योग्य आहार आणि पोषण मिळेल याची खात्री करण्यात येते.
जेएसवाय योजनेचा उद्देश गरीब गर्भवती महिलांना नोंदणीकृत करून आरोग्य संस्थांमध्ये जन्म देण्यासाठी प्रोत्साहित करणे आहे. गर्भवती महिलांना प्रसूतीसाठी आर्थिक मदत देण्यासाठी आणि प्रसूतीसाठी हॉस्पिटलमध्ये नोंदणी केल्यावर त्यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी रोख आर्थिक मदत दिली जाते.
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानांतर्गत प्रजनन आणि बाल आरोग्य कार्यक्रमांतर्गत माता आणि बालमृत्यू कमी करणे हे प्रमुख उद्दिष्ट आहे. या अभियानांतर्गत आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने ''जननी सुरक्षा योजनेसह'' अनेक नवीन पावले उचलली आहेत. यामुळे संस्थात्मक प्रजननात लक्षणीय वाढ झाली असून या अंतर्गत दरवर्षी एक कोटीहून अधिक महिलांना लाभ होत आहे. जननी सुरक्षा योजना संस्थात्मक पुनरुत्पादनाला चालना देण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती, जेणेकरून प्रशिक्षित सुईणी/परिचारिका/डॉक्टरांद्वारे बाळंतपण करता येईल आणि आई आणि नवजात बालकांना गर्भधारणेशी संबंधित गुंतागुंत आणि मृत्यूपासून वाचवता येईल.
जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत मिळणारी रक्कम
जननी सुरक्षा योजना, या योजनेचा उद्देश गरीब गर्भवती महिलांना नोंदणीकृत आरोग्य संस्थांमध्ये जन्म देण्यासाठी प्रोत्साहित करणे आहे. गर्भवती महिलांना प्रसूतीसाठी आर्थिक मदत देण्यात येते आणि प्रसूतीसाठी हॉस्पिटलमध्ये नोंदणी केल्यावर त्यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी रोख आर्थिक मदत दिली जाते. जी खालीलप्रमाणे आहे,
LPS (कमी परफॉर्मन्स असलेली राज्य) क्षेत्रातील गर्भवती महिलांसाठी
ग्रामीण भाग :- ग्रामीण भागात राहणाऱ्या गर्भवती महिला ज्या दारिद्र्यरेषेखाली आपले जीवन जगत आहेत, अशा महिलांना प्रसूतीच्या वेळी सरकारकडून 1400/- रुपयांची मदत दिली जाईल, आणि आशा वर्कर यांना 600/- रुपयांची मदत दिली जाईल, ज्यामुळे प्रसूतीला प्रोत्साहन मिळेल. (प्रमोशनसाठी ) 300 रुपये आणि महिलेच्या प्रसूतीनंतर पूर्ण सेवेसाठी 300 रुपये.
शहरी क्षेत्र :- शहरी भागात राहणाऱ्या गर्भवती महिलेला सरकारी संस्थेत प्रसूतीनंतर 1000/- रुपयांची आर्थिक मदत दिली जातील. आणि यासोबतच आशा वर्करला 400/- रुपयांची सहाय्यता रक्कम दिली जाईल, ज्यामध्ये 200 रुपये प्रसूती प्रोत्साहनासाठी (प्रमोशनसाठी) आणि 200 रुपये महिलेच्या प्रसूतीनंतर पूर्ण सेवा दिल्याबद्दल.
HPS (चांगले परफॉर्मन्स असलेली राज्य) क्षेत्रातील गर्भवती महिला
ग्रामीण भाग :- ग्रामीण भागात राहणाऱ्या गर्भवती महिलेला प्रसूतीच्या वेळी सरकारकडून 700 रुपये आणि आशाला 600 रुपये मदत दिली जाईल.
शहरी भाग :- शहरी भागात राहणाऱ्या गर्भवती महिलेला प्रसूतीच्या वेळी सरकारकडून 600 रुपये दिले जातील. आणि यासोबतच आशा यांना 400 रुपयांची मदत रक्कम दिली जाईल.
जननी सुरक्षा योजना 2024 संबंधित महत्वपूर्ण माहिती
गरीब गर्भवती महिलांमध्ये संस्थात्मक प्रसूतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी 12 एप्रिल 2005 रोजी सुरू करण्यात आलेली ही योजना सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यांवर विशेष लक्ष केंद्रित करून लागू केली जात आहे. JSY ही 100% केंद्र प्रायोजित योजना आहे, आणि वितरण आणि वितरणानंतरच्या काळजीसाठी रोख सहाय्य प्रदान करते. या योजनेचे यश गरीब कुटुंबांमधील संस्थात्मक प्रसूतींच्या वाढीवरून निश्चित केले जाते.
जननी सुरक्षा योजनेच्या संबंधित महत्वपूर्ण माहिती खालीलप्रमाणे आहे
- ही योजना 12 एप्रिल 2005 रोजी सुरू करण्यात आली.
- जननी सुरक्षा योजना देशातील सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये सरकारद्वारे चालवली जाते.
- ही योजना केंद्र सरकार राबवते.
- या योजनेंतर्गत विशेषतः उत्तर प्रदेश, उत्तरांचल, बिहार, झारखंड, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, राजस्थान, ओडिशा आणि जम्मू-काश्मीर या राज्यांना लक्ष्य केले जाणार आहे.
- या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी नोंदणीकृत लाभार्थ्याकडे MCH कार्डसोबत JSY कार्ड असणे अनिवार्य आहे.
- लाभार्थ्यांची यादी वितरणाच्या तारखेला उपकेंद्र, पीएचसी, सीएचसी, जिल्हा रुग्णालयातील डिस्प्ले बोर्डवर अनिवार्यपणे प्रदर्शित केली जाईल.
- 4% निधी प्रशासकीय खर्चासाठी वापरला जाऊ शकतो.
- प्रसूतीच्या वेळी चांगली सेवा देण्यासाठी प्रत्येक ब्लॉकमधील किमान 2 इच्छुक खाजगी संस्थांना मान्यता दिली जाईल.
- जर पती किंवा पत्नीने मुलाच्या जन्मानंतर नसबंदी केली, तर अशा परिस्थितीत त्यांना नुकसान भरपाईची रक्कम दिली जाईल.
- होम डिलिव्हरीच्या बाबतीत, ₹ 5000 ची रक्कम प्रदान केली जाईल. ही रक्कम फक्त 2 मुलांच्या जन्मावर दिली जाईल. ही रक्कम प्रसूतीच्या वेळी किंवा डिलिव्हरीच्या 7 दिवसांच्या आत सरकारद्वारे वितरित केली जाईल.
- या योजनेतून सिझेरियनसाठी प्रसूतीची रक्कम दिली जाईल. याशिवाय 1500 रुपयांची रक्कमही दिली जाणार आहे.
- याशिवाय जननी योजनेत नोंदणी केलेल्या महिलांना प्रसूतीनंतर पाच वर्षांपर्यंत माता आणि बाळाच्या लसीकरणाबाबत संदेश मिळतात. बालक ५ वर्षाचे होईपर्यंत सर्व प्रकारच्या लस सरकारी रुग्णालयात मोफत दिल्या जातात.
- बीपीएल गरोदर महिला, ज्या घरी प्रसूतीला प्राधान्य देतात, त्यांना 500 रुपयाच्या रोख मदतीसाठी पात्र आहे. गर्भवती महिलांचे वय आणि मुलांची संख्या विचारात न घेता प्रति प्रसूती 500 रुपये
- गर्भवती महिलेसोबत राहणाऱ्या आशाला ₹ 600 ची रक्कम दिली जाईल. याशिवाय, कमाल ₹ 200 ची रक्कम देखील दिली जाईल. आशा यांना सरकारकडून 250 रुपयांची वाहतूक मदतही दिली
जननी सुरक्षा योजना नोंदणी
जननी सुरक्षा योजनेचा लाभ मिळणे खूप सोपे आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी जेव्हा एखादी गर्भवती महिला गर्भवती असल्याचे समजते, तेव्हा तिला तिच्या जवळच्या कोणत्याही शासकीय रुग्णालयात नोंदणी करून घ्यावी लागते. देशातील ज्या गर्भवती महिलांना जननी सुरक्षा योजना 2022, अंतर्गत सरकारकडून लाभ मिळवायचा आहे, त्या सर्व गर्भवती महिलांना प्रथम या योजनेअंतर्गत अर्ज करावा लागेल. ज्या गर्भवती महिलांची प्रसूती शासकीय रुग्णालयात किंवा मान्यताप्राप्त खाजगी रुग्णालयात झाली असेल. त्या महिलांना या जननी सुरक्षा योजना 2023 चा लाभ मिळू शकतो . सरकारने दिलेली रक्कम थेट पात्र लाभार्थीच्या बँक खात्यात हस्तांतरित केली जाईल, त्यामुळे गरोदर महिलांचे बँक खाते असणे बंधनकारक आहे आणि बँक खाते आधार कार्डशी जोडलेले असणे आवश्यक आहे. जननी योजनेत नोंदणी केल्यानंतर लाभार्थीला एक कार्ड मिळते ज्याला जननी कार्ड म्हणतात. सरकारी रूग्णालयात नोंदणी होण्यासाठी स्थानिक आरोग्य कर्मचार्‍यांची म्हणजेच आशा यांची भूमिका खूप महत्त्वाची असते.
पीएम गरीब कल्याण अन्न योजना
जननी सुरक्षा योजना 2024 महाराष्ट्र
जननी सुरक्षा योजना पार्श्वभूमी
शासन परिपञक क्रमांक जेएसवाय/2006/प्र.क्र.175/ कु.क.3 दि. 22 डिसेंबर 2006 नुसार जननी सुरक्षा योजना राबविली जाते. या योजनेमध्‍ये ग्रामीण व शहरी भागातील अनुसुचित जाती, अनुसुचित जमाती व दारिद्रयरेषेखालील लाभार्थी महिलांना लाभ दिला जातो. केंद्र शासनाच्‍या परिपञकानुसार दिनांक 8 मे 2013 पासून जननी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत लाभार्थ्‍यांचे वय व अपत्‍यासंबंधीच्‍या अटी शिथिल करण्यात आलेल्‍या आहेत.
राज्यातील गरीब गर्भवती महिलांना दिले जाणारे लाभ
ग्रामीण भागातील जेएसवाय अंतर्गत पात्र लाभार्थी महिला जर शासकीय आरोग्य संस्था किंवा मानांकित केलेल्या खाजगी आरोग्य संस्थेत प्रसुत झाली तर तिला प्रसुतीच्‍या तारखेनंतर 7 दिवसाच्‍या आत 700/- रुपये रोख रक्कम बॅंक खात्‍यामध्‍ये परस्‍पर जमा होणा़-या धनादेशाव्‍दारे जमा केल्या जाते.
शहरी भागातील जेएसवाय अंतर्गत पात्र लाभार्थी महिला जर शासकीय आरोग्य संस्था किंवा मानांकित खाजगी आरोग्य संस्थेत प्रसुत झाली तर तिला प्रसुतीच्‍या तारखेनंतर ७ दिवसाच्‍या आत रुपये 600/- रुपये रोख रक्कम बॅंक खात्‍यामध्‍ये परस्‍पर जमा होणा़-या धनादेशाव्‍दारे (Account Payee Crossed Cheque) दिला जातो.
ग्रामीण व शहरी भागातील फक्त दारिद्रय रेषेखालील कुटुंबातील महिला लाभार्थ्यांची प्रसुती घरी झाल्यास अशा लाभार्थ्‍यांस 500/- रुपये लाभ प्रसुतीच्‍या तारखेनंतर 7 दिवसाच्‍या आत बॅंक खात्‍यामध्‍ये परस्‍पर जमा होणा़या धनादेशाव्‍दारे (Account Payee Crossed Cheque) दिला जातो.
जननी सुरक्षा योजना पात्र लाभार्थीची सिझेरियन शस्त्रक्रिया करणे आवश्यक असल्यास लाभार्थी महिलेस रुपये 1500/- लाभ बॅंक खात्‍यामध्‍ये परस्‍पर जमा होणा़या धनादेशाव्‍दारे (Account Payee Crossed Cheque) दिला जातो.
जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत आशा कार्यकर्तीस मिळणारे लाभ
ग्रामीण भागातील पात्र जेएसवाय लाभार्थी महिलेची प्रसुती शासकीय अथवा खाजगी मानंकित आरोग्य संस्थेत करण्यासाठी लाभार्थी महिलेस प्रोत्साहन केल्यास एकूण रुपये 600/- प्रती लाभार्थी आशा कार्यकर्तीस मानधन म्हणून अदा करण्यात येते. त्‍यामधील रुपये 300/- प्रसूती पूर्व दयावयाच्‍या सेवा, दिल्‍याची खात्री केल्यावर आणि रुपये 300/- आरोग्य संस्थेत प्रसुतीसाठी प्रोत्साहित केल्‍याचे स्‍पष्‍ट झाल्‍यानंतर देण्यात येते.
शहरी भागात पात्र जेएसवाय लाभार्थी महिलेची प्रसुती आरोग्य संस्थेत करण्यासाठी लाभार्थीस प्रोत्साहन केल्यास एकूण रुपये 400/- प्रती लाभार्थी आशा कार्यकर्तीस मानधन म्हणून अदा करण्यात येते. त्‍यामधील रुपये 200/- प्रसूती पूर्व दयावयाच्‍या सेवा दिल्‍याची खात्री केल्यावर आणि रुपये 200/- आरोग्य संस्थेत प्रसुतीसाठी प्रोत्साहन केल्‍याचे स्‍पष्‍ट झाल्‍यानंतर देण्यात येते.
जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत सेवा देणाऱ्या आरोग्य संस्था आणि अंमलबजावणी प्रक्रिया
जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत सेवा देणाऱ्या आरोग्य संस्था खालीलप्रमाणे आहेत,
ग्रामीण भागात :- उपकेंद्रे, प्राथमिक आरोग्य केंद्रे, ग्रामीण रुग्‍णालये, उपजिल्हा रुग्‍णालये, जिल्हा स्त्री रुग्‍णालये, जिल्हा रुग्‍णालये, आणि जननी सुरक्षा योजनेकरिता मानांकित केलेली खाजगी रुग्‍णालये.
शहरी भागात :- वैदयकीय महाविदयालये, नगरपालिका व महानगरपालिका यांच्या कार्यक्षेञतील नागरी आरोग्य केंद्रे, नागरी कुटुंब कल्याण केंद्रे व त्‍यांच्‍याकडील इतर रुग्‍णालये आणि शासन अनुदानित रुग्‍णालये.
या योजनेंतर्गत अंमलबजावणी प्रक्रिया
जननी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत राज्यातील ग्रामीण व शहरी भागातील दारिद्रय रेषेखालील, अनुसूचित जाती व अनुसुचित जमातीच्या कुटुंबातील माता मृत्‍यु व अर्भक मृत्‍युचे प्रमाण कमी करणे, आणि या महिलांचे आरोग्य संस्थेत प्रसुतीचे प्रमाणात वाढ करणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. या योजनेची अंमलबजावणी प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे.
राज्यातील ग्रामीण व शहरी भागातील दारिद्रय रेषेखालील व अनुसुचित जाती व जमाती या कुटुंबातील सर्व गरोदर महिलांना शासकीय व खाजगी मानांकित आरोग्य संस्‍थेतील कोणत्याही बाळंतपणानंतर लाभ देय आहे आणि या योजनेंतर्गत फक्त दारिद्रयरेषेखालील गरोदर महिलेला घरी बाळंतपणानंतर लाभ देय आहे.
- लाभार्थीकडून जननी सुरक्षा योजनेकरिता आवश्यक असलेली कागदपञे प्राप्त करुन घेणे.
- विहीत नमुन्‍यातील जननी सुरक्षा योजना कार्ड सर्व आवश्यक माहिती भरुन लाभार्थीस देणे.
- पात्र महिला लाभार्थीस प्रसुतीपूर्व तीन तपासणी, धनुर्वात प्रतिबंधक लसीकरण व लोहयुक्‍त गोळया मिळवून देणे अथवा त्‍या‍करिता मदत करणे.
- पात्र जेएसवाय महिला लाभार्थीस शासकीय आरोग्य संस्थेत किंवा शासन मानांकित खाजगी आरोग्य संस्थेत प्रसुती करिता प्रोत्साहित करणे.
- पात्र महिला जेएसवाय लाभार्थीस बॅंकेत खाते उघडून घेण्यासाठी मदत करणे.
- खाजगी रुग्‍णालये सुध्‍दा जननी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत जननी सुरक्षा योजना पात्र महिला लाभार्थ्‍यांना लाभ देण्यासाठी मानांकित करण्यात आलेले आहेत.
जननी सुरक्षा योजना महाराष्ट्र अर्ज करण्याची प्रक्रिया
जननी सुरक्षा योजना महाराष्ट्र अंतर्गत योजनेचा लाभ मिळविण्यासाठी तुम्हाला जवळच्या सरकारी आरोग्य संस्थेत किंवा अंगणवाडी केंद्रात जाऊन, नाव नोंदणी करण्यासाठी अर्ज मिळवावा लागेल.
राष्ट्रीय आरोग्य अभियान संक्षिप्त माहिती
राष्ट्रीय आरोग्य अभियान हे प्रजनन आणि बाल आरोग्याच्या पलीकडे लक्ष देऊन आरोग्य सेवांचा विस्तार करण्याच्या सरकारच्या प्रयत्नांना प्रतिबिंबित करते. त्यामुळे, या अंतर्गत, संसर्गजन्य आणि असंसर्गजन्य रोगांच्या दुहेरी समस्येला तोंड देण्यासाठी जिल्हा आणि उपजिल्हा स्तरावर पायाभूत सुविधांमध्ये सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. राष्ट्रीय शहरी आरोग्य अभियानाच्या चांगल्या अंमलबजावणीसाठी राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानाच्या मार्गदर्शनाचा राष्ट्रीय आरोग्य अभियानात समावेश करण्यात आला आहे. 2017-18 या वर्षासाठी राष्ट्रीय आरोग्य अभियानासाठी 26,690 कोटींची तरतूद करण्यात आली होती, जी भारत सरकारच्या सर्वात मोठ्या केंद्र प्रायोजित योजनांपैकी एक आहे.
राष्ट्रीय आरोग्य अभियान (NHM) मध्ये राष्ट्रीय स्तरावर आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण या दोन विभागांचे एकत्रीकरण करण्यात आले आहे. या एकात्मतेच्या परिणामामुळे देशाच्या ग्रामीण आरोग्य व्यवस्थेचे पुनरुज्जीवन करण्यासाठी आरोग्य क्षेत्रातील वाटप आणि कार्यक्रम अंमलबजावणीमध्ये महत्त्वपूर्ण समन्वय दिसून आला आहे. राज्य स्तरावरही असेच एकत्रीकरण करण्यात आले. याशिवाय, राज्य वित्त विभागांच्या अधिकार क्षेत्राबाहेरील राज्य आरोग्य सोसायट्यांना एनएचएमकडून केंद्रीय आर्थिक सहाय्य हस्तांतरित करण्यात क्रांती झाली आहे. दुसरा मोठा बदल म्हणजे NHM फ्रेमवर्कमध्ये रोग नियंत्रण कार्यक्रमांचा समावेश करणे.
NHM ची प्राथमिकता जननक्षमता आणि बाल आरोग्यावर आहे. जननी सुरक्षा योजना (JSY) आणि मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य कार्यकर्ते (ASHA) कार्यक्रमांच्या यशस्वी अंमलबजावणीमुळे लोकांच्या वर्तणुकीतील बदलांवर लक्षणीय परिणाम झाला आहे, आणि मोठ्या संख्येने गर्भवती महिलांना सार्वजनिक आरोग्य संस्थांमध्ये आणण्यात आले आहे. मोठ्या संख्येने गर्भवती महिलांना भेडसावणाऱ्या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी सार्वजनिक आरोग्य संस्थांमध्ये योग्य पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी NRHM फ्लेक्सी पूल संसाधनांचा वापर करण्यात आला आहे. गर्भवती महिलांना सार्वजनिक आरोग्य संस्थांमध्ये आणण्यासाठी आणि आपत्कालीन सेवेसाठी रुग्णवाहिका सेवा सुरू करण्यात आली आहे. देशातील अनेक राज्यांमध्ये 108 रुग्णवाहिका सेवेची यशोगाथा नोंदवली गेली आहे.
आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने राष्ट्रीय आरोग्य अभियानांतर्गत दोन नवीन कार्यक्रमांचा समावेश केला आहे. इंद्रधनुष हे पहिले मिशन आहे ज्या अंतर्गत केवळ एका वर्षात 5% पेक्षा जास्त लसीकरण कव्हरेज प्राप्त करून चांगली प्रगती नोंदवली गेली आहे. दुसरा म्हणजे कायकल्प, NHM अंतर्गत 2016 मध्ये सुरू केलेला उपक्रम. सार्वजनिक आरोग्य सुविधांमध्ये स्वच्छता, स्वच्छता, प्रभावी कचरा व्यवस्थापन आणि संसर्ग नियंत्रणाची सवय लावणे हा त्याचा उद्देश आहे. कायकल्प अंतर्गत स्पर्धेसाठी पुरस्कार सुरू करण्यात आला आहे, जो सर्व राज्यांनी चांगला घेतला आहे आणि स्वच्छतेच्या मानकांमध्ये लक्षणीय सुधारणा दिसून येत आहे.
एनएचएमने आरोग्य सेवेसाठी जनआंदोलन सुरू केले आहे. सरकारने सुमारे एक दशलक्ष मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य सेवा (आशा) कामगार तैनात केले आहेत, NHM ने ग्रामीण आरोग्य आणि स्वच्छता समित्यांच्या माध्यमातून लोकांना ग्रामीण आरोग्य योजना तयार करण्यासाठी आणि आशा कार्यकर्त्यांच्या पर्यवेक्षणाचे अधिकार दिले आहेत. प्राथमिक आरोग्य केंद्र (PHC) आणि सामुदायिक आरोग्य केंद्र (CHC) स्तरावर रुग्ण कल्याण समित्या कार्यान्वित करण्यात आल्या आहेत, ज्यामुळे सार्वजनिक आरोग्य सुविधांची व्यवस्था रुग्णांना अनुकूल संस्था बनवता येईल. ग्रामीण भागाव्यतिरिक्त, राष्ट्रीय शहरी आरोग्य अभियान सुरू करून, शहरी झोपडपट्ट्यांवरही लक्ष केंद्रित केले जात आहे.
सरकारचा प्रमुख आरोग्य क्षेत्रातील कार्यक्रम ''राष्ट्रीय आरोग्य अभियान'' सर्वांसाठी आरोग्य हे व्हिजन साकारत आहे. भविष्यातील निरोगी भारत त्याच्या सहज यशामध्ये आहे.
जननी सुरक्षा योजना 2024 काही महत्वपूर्ण वैशिष्ट्ये
जननी सुरक्षा योजना ज्या राज्यांमध्ये कमी संस्थांगत प्रसूती दर आहे त्या राज्यांमधील विशेष सुविधा असलेल्या गरीब गर्भवती महिलांवर हि योजना केंद्रित करण्यात आली आहे, उत्तर प्रदेश, उत्तरांचल, बिहार, झारखंड, मध्यप्रदेश, छत्तिसगढ, आसाम, राजस्थान, ओरिसा, जम्मू आणि काश्मीर या राज्यांमध्ये कमी संस्थांगत प्रसूती दर असल्यामुळे या राज्यांना लो पर्फोर्मिंग स्टेट्स (LPS) असे नाव देण्यात आले आहे, आणि उर्वरित राज्यांना उच्च कामगिरी करणारी राज्ये (HPS) असे नाव देण्यात आले आहे.
- जननी सुरक्षा योजना 2024 सर्व राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये लागू करण्यात आले आहे, परंतु मुख्य ध्येय बिहार, ओरिसा, राजस्थान, झारखंड, मध्य प्रदेश, उत्तर प्रदेश, जम्मू आणि काश्मीर, छत्तीसगड इत्यादी कमी कामगिरी करणाऱ्या राज्यांमध्ये हि योजना विकसित करणे हे आहे.
- जननी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत नोंदणी केलेल्या प्रत्येक लाभार्थी महिलेकडे, MCH कार्ड आणि जननी सुरक्षा योजना कार्ड असणे आवश्यक आहे. ASHA/AWW/ANM आणि MO आणि PHC च्या संपूर्ण देखरेखीखाली ओळखल्या गेलेल्या इतर कोणत्याही लिंक वर्कर ने अनिवार्यपणे सूक्ष्म जन्म योजना तयार करावी, हे प्रसूतीपूर्व तपासणी आणि प्रसूतीनंतरची काळजी घेण्यात प्रभावीपणे मदत करेल.
- JSY 2024 ही 100% केंद्र प्रायोजित योजना आहे आणि ती रोख सहाय्य प्रमाणित करते. या योजनेच्या अंतर्गत ASHA कार्यकर्त्यांना मान्यताप्राप्त सामाजिक आरोग्य कार्यकर्त्या म्हणून ओळख मिळवून दिली आहे.
- रोख सहाय्यता मिळण्यासाठी बीपीएल प्रमाणन HPS राज्यांमध्ये आवश्यक आहे, तथापि जेथे बीपीएल कार्ड जारी केलेले नाही किंवा अपडेट्स केलेले नाही अशी राज्ये किंवा केंद्र शासित प्रदेशामधील गरोदर मातेच्या कुटुंबाच्या गरीब आणि गरजू परिस्थितीचे प्रमाणीकरण करण्यासाठी ग्रामप्रधान किंवा वार्ड सदस्यास सक्षम करून एक साधा निकष तयार करतील.
रोख सह्याचे वितरण :- आईला रोख सहाय्य मुख्तः प्रसुतीचा खर्च भागविण्यासाठी असल्यामुळे ते संस्थेतच प्रभावीपणे वितरीत केले जावे, प्रसूतीसाठी सार्वजनिक आरोग्य संस्थेत जाणाऱ्या गर्भवती महिलांसाठी, तिला संपूर्ण रोख रक्कम एकाच वेळी आरोग्य संस्थेत वितरीत केली जावी, काही स्त्रिया प्रसूतीपूर्व काळजीसाठी मान्यताप्राप्त खाजगी संस्थेमध्ये प्रवेश घेतील हे लक्षात घेता, त्यांना टीटी इंजेक्शनसह किमान 3 ANC मिळण्यासाठी काही आर्थिक मदतीची आवश्यकता असेल, अशा प्रकरणांमध्ये जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत रोख सहाय्यता किमान तीन-चतुर्थांश (3/4) लाभार्थ्याला एकाचवेळी, महत्वाचे म्हणजे वितरणाच्या वेळी दिले जावे.
जननी सुरक्षा योजना 2024 अंतर्गत मिळणारे फायदे
जननी सुरक्षा योजनेचा लाभ मिळणे खूप सोपे आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी जेव्हा एखाद्या गर्भवती महिलेला ती गर्भवती असल्याचे समजते, तेव्हा तिला तिच्या जवळच्या कोणत्याही सरकारी रुग्णालयात नोंदणी करून घ्यावी लागते.
- जननी सुरक्षा योजनेत, आर्थिक लाभ दोन श्रेणींमध्ये दिले जातात. ग्रामीण भागातील महिला गरोदर राहिल्यास तिला जननी योजनेअंतर्गत 1400/- रुपये मिळतात. आणि शहरी महिलांना महिला आरोग्य संरक्षण योजनेअंतर्गत 1000/- रुपये मिळतात.
- जेव्हा एखाद्या महिलेची सरकारी रुग्णालयात प्रसूती होते, तेव्हा तिला प्रधानमंत्री मेरी वंदना योजनेअंतर्गत उर्वरित रक्कम म्हणजेच 5 हजार रुपये मिळतात.
- याशिवाय जननी योजनेत नोंदणी केलेल्या महिलांना प्रसूतीनंतर पाच वर्षांपर्यंत माता आणि बाळाच्या लसीकरणाबाबत संदेश मिळतात. बालक 5 वर्षाचे होईपर्यंत सर्व प्रकारच्या लस सरकारी रुग्णालयात मोफत दिल्या जातात.
- ही योजना 100% केंद्र प्रायोजित योजना आहे, ज्या अंतर्गत महिलांना प्रसूती आणि प्रसूतीनंतरच्या काळजीसाठी मदत दिली जाते.
- जननी सुरक्षा योजना देशातील सर्व राज्ये आणि इतर केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये जारी केली गेली आहे परंतु LPS (फ्लेम परफॉर्मिंग स्टेट्स) राज्यांमध्ये अधिक विकास झाला आहे जसे: बिहार, ओरिसा, राजस्थान, झारखंड, उत्तराखंड, मध्य प्रदेश, उत्तर प्रदेश, जम्मू आणि काश्मीर, छत्तीसगड आणि महिलांसाठी मोफत डिलिव्हरी सुविधा उपलब्ध करा.
- ही सर्व राज्ये वगळता इतर राज्यांना सरकारने हाय परफॉर्मिंग स्टेट्स (HPS) असे नाव दिले आहे.
- बीपीएल गरोदर महिला, ज्या घरी प्रसूतीला प्राधान्य देतात, त्यांना रु.च्या रोख मदतीसाठी पात्र आहे. गर्भवती महिलांचे वय आणि मुलांची संख्या विचारात न घेता प्रति प्रसूती 500.
- योजनेअंतर्गत, सर्व नोंदणीकृत लाभार्थ्यांकडे एमसीएच कार्ड तसेच जननी सुरक्षा कार्ड असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे .
- ASHA ची ओळख JSY अंतर्गत सामाजिक आरोग्य सेवा कार्यकर्ता म्हणून करण्यात आली आहे.
- ज्या महिला लाभार्थी आहेत त्यांना त्यांच्या प्रसूतीची तपासणी दोनदा मोफत करता येईल.
- जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत 5000 रुपये मिळविण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड किंवा मतदार कार्ड
- हॉस्पिटलद्वारे जारी केलेले डिलिव्हरी प्रमाणपत्र
- महिलेचा बँक खाते क्रमांक
जननी सुरक्षा योजना 2024 अंतर्गत आशा कार्यकर्त्यांची भूमिका काय असते ?
जननी सुरक्षा योजनेत आशा कार्यकर्ता महत्त्वाची भूमिका बजावते. स्थानिक आरोग्य कर्मचारी म्हणजेच आशा कार्यकर्ता ही सरकारद्वारे मान्यताप्राप्त आरोग्य कर्मचारी आहे. ज्याला शासनाकडून वेळोवेळी प्रशिक्षण दिले जाते. म्हणजेच आशा कार्यकर्ता गरीब महिला आणि सरकार यांच्यातील दुवा म्हणून काम करते. जननी सुरक्षा योजनेचे लाभ मिळवून देण्यात आशा कार्यकर्त्यांची पुढील महत्वपूर्ण भूमिका आहे.
- या योजनेचा लाभ घेण्यास पात्र असलेल्या, त्यांच्या क्षेत्रातील गर्भवती महिलांची ओळख पटवणे. पात्र गर्भवती महिलांची यादी तयार करणे.
- गरोदर महिलांची यादी तयार करणे आणि ती यादी तुमच्या भागातील अंगणवाडीकडे द्यावी
- संस्थात्मक प्रसूतीच्या फायद्यांबद्दल गर्भवती महिलांना शिक्षित करणे
- गर्भवती महिलांना नोंदणीमध्ये मदत करणे आणि किमान 3 प्रसूतीपूर्व तपासणी सुनिश्चित करणे. धनुर्वात इंजेक्शन आणि लोह फॉलीक ऍसिड गोळ्या देणे यांचा समावेश
- JYS - गर्भवती महिलांना JSY कार्ड आणि बँक खात्यासह सर्व आवश्यक प्रमाणपत्रे मिळविण्यात मदत करणे
- गर्भवती महिलांसाठी वैयक्तिक सूक्ष्म जन्म योजना तयार करणे, ज्यात जवळच्या आरोग्य संस्थांची ओळख समाविष्ट आहे जिथे त्यांना प्रसूतीसाठी संदर्भित केले जाऊ शकते.
- सरकारी किंवा खाजगी रुग्णवाहिकेद्वारे गर्भवती महिलांना प्रसूतीच्या वेळी पूर्व-निश्चित आरोग्य केंद्रात नेणे जेथे त्यांची बाळे जन्माला येणार आहेत आणि त्यांना डिस्चार्ज मिळेपर्यंत त्यांच्यासोबत राहणे.
- टीबी विरुद्ध बीसीजी लसीकरणासह नवजात मुलांसाठी लसीकरण करणे
- प्रसूतीनंतर 7 दिवसांपर्यंत प्रसूतीतज्ञांना सतत भेटणे. जेव्हा आवश्यक असेल तेव्हा उपचार लिहून घेणे
- कापूस सर्व्ह करण्यासाठी
- स्तनपान समर्थन प्रदान करण्यासाठी
- कुटुंब नियोजनाला प्रोत्साहन देणे
- कुटुंब नियोजन टिप्स
- येथे नोंदणीकृत मुलाचे नाव प्रविष्ट करणे
- 8 महिने बाळाची काळजी घेणे
जननी सुरक्षा योजना अंतर्गत पात्रता
जानी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत तुम्हालाही जर या योजनेचा लाभ मिळविण्यासाठी अर्ज करायचा असेल, तर तुमच्यासाठी योजनेची पात्रता जाणून घेणे खूप महत्त्वाचे आहे, तरच तुम्ही या योजनेसाठी अर्ज करू शकाल. योजनेशी संबंधित पात्रता जाणून घेण्यासाठी, खाली दिलेली माहिती वाचा.
- शहरे आणि गावांमध्ये राहणाऱ्या गर्भवती महिला या योजनेसाठी पात्र मानल्या जातील.
- अर्जदार महिलेचे वय 19 वर्षे किंवा त्याहून अधिक असावे, तरच तिला जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत इतर सुविधा आणि मदत मिळू शकेल.
- या योजनेचा लाभ शासनाने निवडलेल्या शासकीय रुग्णालय व संस्थेत गेल्यावरच मिळणार आहे.
- या योजनेंतर्गत गर्भवती महिलेच्या दोन अपत्यांचा जन्मा पर्यंतच तिला मोफत तपासणी आणि मोफत प्रसूतीची सुविधा दिली जाणार आहे.
- बीपीएल श्रेणीतील आणि देशातील गरीब कुटुंबातील महिला या योजनेसाठी अर्ज शकतात.
- जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातीच्या त्या सर्व महिलांचा समावेश केला जाईल ज्यांना सरकारी आरोग्य केंद्र किंवा खाजगी मान्यताप्राप्त संस्थांमार्फत प्रस्तावित केले गेले आहे.
जननी सुरक्षा योजना आवश्यक कागदपत्र
जननी सुरक्षा योजना अंतर्गत अर्ज भरण्यासाठी अर्जदाराकडे सर्व महत्त्वाची कागदपत्रे असणे अत्यंत आवश्यक आहे, तरच तो योजनेचा अर्ज सहजपणे भरू शकतो आणि योजनेचा लाभ मिळवू शकतो. योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे खालीलप्रमाणे आहेत.
- बीपीएल रेशनकार्ड
- आधार कार्ड
- रहिवासी पुरावा
- जननी सुरक्षा कार्ड
- शासकीय रुग्णालयातून डिलिव्हरी प्रमाणपत्र
- बँक खाते पासबुक
- मोबाइल नंबर
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- आयु प्रमाणपत्र
- वोटर आयडी
- MCH कार्ड
जननी सुरक्षा योजना 2024 अंतर्गत अर्ज करण्याची प्रक्रिया
देशातील इच्छुक गर्भवती महिला ज्यांना सरकारकडून जननी सुरक्षा योजना 2024 अंतर्गत आर्थिक सहाय्य मिळवायचे आहे, त्यांनी प्रथम आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय, भारत सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊन ''जननी सुरक्षा योजनेचा'' अर्ज PDF डाउनलोड करणे आवश्यक आहे. अर्ज डाउनलोड केल्यानंतर, तुम्हाला फॉर्ममध्ये विचारलेली संपूर्ण माहिती अचूक भरावी लागेल जसे की, महिलेचे नाव, गावाचे नाव, पत्ता इ. सर्व माहिती भरल्यानंतर, तुम्हाला तुमची सर्व कागदपत्रे अर्जासोबत जोडावी लागतील आणि त्यानंतर अर्ज अंगणवाडी किंवा महिला आरोग्य केंद्रात जमा करावा लागेल.
- जननी सुरक्षा योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी, अर्जदार महिलेला प्रथम आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल.
- त्यानंतर वेबसाइटचे होम पेज तुमच्या समोर ओपन होईल.
- मुख्यपृष्ठावर, तुम्हाला अर्जचा PDF डाउनलोड करावा लागेल .
- डाउनलोड केल्यानंतर फॉर्मची प्रिंटआउट घ्यावी लागेल.
- यानंतर, फॉर्ममध्ये विचारलेली संपूर्ण माहिती भरा जसे, अर्जदाराचे नाव, वडील-पतीचे नाव, वय, लिंग, गर्भधारणेची तारीख इ.
- आता यानंतर फॉर्ममध्ये मागितलेल्या सर्व कागदपत्रांच्या छायाप्रती संलग्न करा.
- सर्व माहिती भरल्यानंतर फॉर्म पुन्हा एकदा वाचावा, फॉर्ममध्ये काही चूक असल्यास ती दुरुस्त करावी.
- आता तुम्हाला हा फॉर्म तुमच्या जवळच्या खाजगी आरोग्य केंद्रात आणि अंगणवाडी केंद्रात जमा करा.
- त्यानंतर तुमच्या सर्व कागदपत्रांची पडताळणी केली जाईल आणि त्यानंतर तुम्हाला योजनेचा लाभ दिला जाईल.
जननी सुरक्षा योजनेच्या अंतर्गत संपर्क
जननी सुरक्षा योजना अंतर्गत संपर्क पाहण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे असेल
राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांचे संपर्क क्रमांक पाहण्यासाठी, तुम्हाला प्रथम अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी लागेल.
- येथे तुम्हाला होम पेजवरील Contact Us पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
- आता तुम्हाला दिलेल्या पर्यायातून State/UT Official या पर्यायावर क्लिक करावे लागेल.
- त्यानंतर राज्यानुसार लोकांची यादी तुमच्यासमोर उघडेल.
- तुम्हाला ज्या व्यक्तीशी संपर्क साधायचा आहे त्याच्या नावावर क्लिक करून तुम्ही संपर्क करू शकता.
| अधिकृत वेबसाईट | इथे क्लिक करा |
|---|---|
| योजना माहिती PDF | इथे क्लिक करा |
| महाराष्ट्र सरकारी योजना | इथे क्लिक करा |
सरकारी आकडेवारीनुसार, देशात दरवर्षी 56 हजारांहून अधिक महिलांचा गरोदरपणात मृत्यू होतो आणि 13 लाखांहून अधिक नवजात बालकांचाही जन्मानंतर एका वर्षात मृत्यू होतो. ज्यामध्ये कामगार वर्गातील महिलांची संख्या अधिक आहे. महिलांची प्रसूती रुग्णालयातच व्हावी, असा सरकारचा प्रयत्न आहे, रुग्णालयात किंवा प्रशिक्षित दाईकडून प्रसूती झाल्यावर, बाळ सुरक्षित असण्याची शक्यता जास्त असते. त्यामुळेच गरीब वर्गातील महिलांची प्रसूती रुग्णालयात करून घेण्यास शासनाकडून जास्त प्राधान्य दिले जात आहे. जननी सुरक्षा योजनेची माहिती सर्वांना असायलाच हवी, दारिद्र्यरेषेखालील महिलांना या योजनेंतर्गत शासनाकडून आर्थिक मदत देण्यात येते. वाचक मित्रहो, या पोस्ट संबंधित आपले विचार आम्हाला जरूर कळवा.
जननी सुरक्षा योजना 2024 FAQ
Q. जननी सुरक्षा योजना म्हणजे काय ?
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्याकडून सर्व घटकांच्या कल्याणासाठी शेकडो कल्याणकारी योजना राबवल्या जात आहेत. या योजनेंतर्गत, समाजातील खालच्या स्तरातील गर्भवती महिलांचे आरोग्य संरक्षण आणि सुरक्षित प्रसूती सुनिश्चित करण्यासाठी केंद्र सरकारकडून आर्थिक सहाय्य दिले जाते. जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत ग्रामीण आणि शहरी भागातील दारिद्र्यरेषेखालील जीवन जगणाऱ्या महिलांना गर्भधारणेदरम्यान प्रसूती आणि प्रसूतीनंतर इतर सुविधा मोफत दिल्या जात आहेत.
Q. जननी सुरक्षा योजना कधी सुरू झाली ?
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानांतर्गत प्रजनन आणि बाल आरोग्य कार्यक्रमांतर्गत माता आणि बालमृत्यू कमी करणे हे या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे. गरीब गर्भवती महिलांमध्ये संस्थात्मक प्रसूतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी ही योजना 12 एप्रिल 2005 रोजी सुरू करण्यात आली.
Q. जननी सुरक्षा योजनेत किती रक्कम मिळते ?
ग्रामीण भागातील महिला गरोदर राहिल्यास तिला या जननी योजनेअंतर्गत 1400/- रुपये मिळतात. आणि शहरी महिलांना जननी योजनेअंतर्गत 1000/- रुपये मिळतात. जेव्हा एखाद्या महिलेची सरकारी रुग्णालयात प्रसूती होते, तेव्हा तिला उर्वरित रक्कम म्हणजे प्रधानमंत्री मेरी वंदना योजनेअंतर्गत ५ हजार रुपये देण्यात येतात.
Q. गर्भवती महिलेने घरी मुलाला जन्म दिला तर तिला किती मदत मिळेल ?
जननी सुरक्षा योजनेंतर्गत एखाद्या महिलेने आशा वर्कर किंवा अंगणवाडी मदत केंद्रामार्फत घरी बाळाला जन्म दिल्यास त्या महिलेला 500/- रुपयांची मदत दिली जाईल.
जननी सुरक्षा योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी गर्भवती महिलेला काय करावे लागेल?
जननी सुरक्षा योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी गर्भवती महिलेला सर्वप्रथम प्रसूतीच्या वेळी तिच्या जवळच्या कोणत्याही सरकारी रुग्णालयात नोंदणी करावी लागेल.
Q. जननी सुरक्षा योजना फॉर्म कसा भरायचा ?
सर्व प्रथम, तुम्हाला या योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल. लेखात दिलेल्या लिंकवर क्लिक करून तुम्ही या वेबसाइटवर जाऊ शकता. आता वेबसाइटचे होम पेज उघडेल. येथे तुम्हाला अर्ज PDF डाउनलोड करण्याचा पर्याय मिळेल, त्यावर क्लिक करा. आणि त्यानंतर तुम्हाला हा अर्ज फॉर्म भरून अंगणवाडी किंवा शासकीय आरोग्य केंद्रात जमा करावा लागेल.